*Γράφει ο Παναγιώτης Πεντζουρίδης, Δημοσιογράφος – Γενικός Διευθυντής του Θρακικού Πρακτορείου Ειδήσεων
*Γράφει ο Παναγιώτης Πεντζουρίδης, Δημοσιογράφος – Γενικός Διευθυντής του Θρακικού Πρακτορείου Ειδήσεων
Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας, δύο ιστορικά συνδεδεμένων χωρών, έχουν περάσει σημαντικές δοκιμασίες τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Η παραδοσιακή φιλία και οι πολιτισμικοί δεσμοί, αν και βαθιά ριζωμένοι, έρχονται σε σύγκρουση με τις σύγχρονες γεωπολιτικές πραγματικότητες και τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας.
Η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, έλαβε ξεκάθαρη θέση καταδικάζοντας τη ρωσική εισβολή και στηρίζοντας τις κυρώσεις που επέβαλαν οι Δυτικές χώρες. Αυτή η στάση οδήγησε σε ψυχρότητα στις διμερείς σχέσεις, με απελάσεις διπλωματών και περιορισμούς στις επίσημες επαφές.
«Η Ελλάδα στέκεται σταθερά στο πλευρό της διεθνούς νομιμότητας και της ειρήνης», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, προσθέτοντας πως «η χώρα μας είναι έτοιμη για διάλογο, αλλά όχι για υποχωρήσεις σε βασικές αξίες».
Από την πλευρά τους, Ρώσοι διπλωμάτες εξέφρασαν τη λύπη τους για τη στάση της Αθήνας, επισημαίνοντας πως «οι ιστορικοί και πολιτισμικοί δεσμοί δεν πρέπει να θυσιάζονται στο βωμό της πολιτικής».
Κύρια Εμπόδια στις Διπλωματικές Σχέσεις Ελλάδας – Ρωσίας
1. Γεωπολιτικές διαφορές και ευρωπαϊκό πλαίσιο
-
Η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και του ΝΑΤΟ, που έχουν αυστηρή στάση απέναντι στη Ρωσία, ειδικά μετά την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022.
-
Η υποστήριξη της Ελλάδας στις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και η ευθυγράμμιση με τη Δύση δημιουργούν ένταση στις σχέσεις.
2. Ενεργειακά και οικονομικά συμφέροντα
-
Η Ρωσία είναι σημαντικός προμηθευτής ενέργειας (φυσικό αέριο, πετρέλαιο) για την Ελλάδα, όμως οι κυρώσεις και οι γεωπολιτικές εξελίξεις περιορίζουν τις σχέσεις αυτές.
-
Η ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία αποτελεί δίκοπο μαχαίρι για την Ελλάδα, που θέλει να διατηρήσει σχέσεις αλλά και να ευθυγραμμιστεί με την ΕΕ.
3. Διαφορές σε θέματα ασφάλειας και περιφερειακών κρίσεων
-
Η Ελλάδα υποστηρίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας και άλλων χωρών, ενώ η Ρωσία έχει αναπτύξει πολιτική στρατιωτικής παρουσίας και επιρροής στην περιοχή.
-
Επίσης, η τουρκική-ρωσική σχέση δημιουργεί μια παράλληλη πρόκληση για την Ελλάδα, η οποία έχει εντάσεις με την Τουρκία.
4. Ιστορικά και πολιτισμικά ζητήματα
-
Υπάρχουν παραδοσιακές ιστορικές σχέσεις και πολιτισμικές συνδέσεις (ορθόδοξη πίστη, κοινή σλαβική παράδοση), αλλά αυτές δεν επαρκούν να υπερκεράσουν τα σύγχρονα πολιτικά εμπόδια.
5. Επιρροές από τρίτες χώρες
-
Η πίεση από ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη για περιορισμό της ρωσικής επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο επηρεάζει τις σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας.
Εξελίξεις στις σχέσεις Ελλάδας – Ρωσίας μετά το 2022
1. Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (Φεβρουάριος 2022)
-
Η Ελλάδα καταδίκασε την εισβολή και στήριξε τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας.
-
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τόνισε την ανάγκη σεβασμού της διεθνούς νομιμότητας.
-
Ωστόσο, υπήρξαν και φωνές στην ελληνική κοινωνία που εξέφρασαν φιλορωσικά αισθήματα, ιδιαίτερα σε παραδοσιακά φιλορωσικά μέσα ή πολιτικές ομάδες.
2. Απομάκρυνση διπλωματών
-
Σε ευθυγράμμιση με τις αποφάσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα προχώρησε σε απελάσεις Ρώσων διπλωματών.
-
Η Ρωσία απάντησε με ανάλογες κινήσεις, οδηγώντας σε ψυχρότερες σχέσεις.
3. Ενεργειακή κρίση και συνεργασία
-
Παρά τις πολιτικές εντάσεις, η Ελλάδα συνέχισε να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο, αν και σε μειωμένες ποσότητες λόγω κυρώσεων.
-
Παράλληλα, η Ελλάδα επένδυσε στην διαφοροποίηση ενεργειακών πηγών, π.χ. υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από ΗΠΑ.
4. Τουρισμός και πολιτιστική επαφή
-
Παρά τις εντάσεις, πολλοί Ρώσοι τουρίστες συνέχισαν να επισκέπτονται την Ελλάδα, παρά τα ταξιδιωτικά εμπόδια που προέκυψαν.
-
Κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις και επαφές μεταξύ εκκλησιών (ορθόδοξη κοινότητα) συνεχίστηκαν, αν και με προσοχή.
5. Διπλωματικά επεισόδια και ρητορική
-
Υπήρξαν περιστατικά ρητορικής αντιπαράθεσης, π.χ. επικρίσεις της Ελλάδας από ρωσικά μέσα.
-
Σε επίσημα φόρα, εκπρόσωποι της Ελλάδας και Ρωσίας αποφεύγουν τη ρητορική κλιμάκωση, αλλά η ψυχρότητα παραμένει
Ενεργειακή εξάρτηση και γεωπολιτική ανασφάλεια
Παρά τις πολιτικές εντάσεις, όμως, ο οικονομικός και ενεργειακός δεσμός παραμένει σύνθετος. Η Ελλάδα διατήρησε κάποιες ενεργειακές συνεργασίες με τη Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα επένδυσε στη διαφοροποίηση των πηγών της, ιδιαίτερα μέσω συμφωνιών για υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ και άλλους προμηθευτές.
Ενεργειακά, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ευαίσθητη θέση. Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρης Καραγιάννης, αναφέρει: «Η χώρα προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε οικονομικά συμφέροντα και γεωπολιτική στρατηγική, επενδύοντας στην ενεργειακή διαφοροποίηση, αλλά χωρίς να αποκόψει πλήρως τη συνεργασία με τη Ρωσία».
Ο ρωσικός τουρισμός: γέφυρα παρά τις εντάσεις
Σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο, ο ρωσικός τουρισμός συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό κομμάτι για την ελληνική οικονομία, με χιλιάδες Ρώσους να επισκέπτονται κάθε χρόνο τη χώρα, παρά τα αυστηρά μέτρα και τα ταξιδιωτικά εμπόδια.
Ο τουρισμός από τη Ρωσία παραμένει ένα σημαντικό κεφάλαιο. Η πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων σημειώνει: «Παρά τις πολιτικές εντάσεις, ο ρωσικός τουρισμός συνεχίζει να είναι ένας σημαντικός πυλώνας για πολλές περιοχές της Ελλάδας».
Η πορεία των σχέσεων θα εξαρτηθεί από την ευρύτερη γεωπολιτική κατάσταση, αλλά και από τη βούληση των δύο πλευρών να διατηρήσουν τη γέφυρα επικοινωνίας ζωντανή. Όπως επισημαίνει ο αναλυτής διεθνών σχέσεων, Νίκος Παπαδόπουλος: «Η διπλωματία είναι το κλειδί. Χωρίς διάλογο και αμοιβαία κατανόηση, οι εντάσεις θα παραμείνουν».
