*Του Νικολάου Αρβανιτίδη, Δρ Οικονομικού Γεωλόγου, Προέδρου Επιτροπής Ορυκτών Πρώτων Υλών του Συλλόγου Ελλήνων Γεωλόγων
*Του Νικολάου Αρβανιτίδη,
Ο σχεδιασμός κοιτασματολογικής έρευνας στην χώρα μας προσεγγίζεται στην βάση χαρτογράφησης της οικονομικής γεωλογίας των κύριων συστημάτων μεταλλικών ΟΠΥ που χαρακτηρίζουν την μεταλλογενετική της ταυτότητα. Η εννοιολογική σύλληψη των «συστήματων ΟΠΥ» (mineral system concept), που σε μεγάλο βαθμό εργαλειοποιεί την σημερινή μεθοδολογία κοιτασματολογικής έρευνας, ορίζεται από το γεωτεκτονικό καθεστώς, την λιθολογία, την τεκτονική γεωλογία και κάποιες φυσικο-χημικές συνιστώσες που χαρακτηρίζουν το κάθε σύστημα ξεχωριστά. Μετά την Αυστραλία, την Αμερική και τον Καναδά, εφαρμόζεται πλέον και από τις χώρες του ευρωπαϊκού βορρά, Φινλανδία, Νορβηγία και Σουηδία. Η Αμερικανική Υπηρεσία Γεωλογικής Έρευνας (USGS), διακρίνει συνολικά 16 συστήματα μεταλλικών ΟΠΥ που περιλαμβάνουν 162 διαφορετικούς κοιτασματολογικούς τύπους με τον καθένα να χαρακτηρίζεται ορυκτολογικά και γεωχημικά από συγκεκριμένες κύριες ΟΠΥ που με την σειρά τους μπορεί να συνοδεύονται από δυναμικές συγκεντρώσεις ορισμένων ΣΚΟΠΥ.
Ένας ξεχωριστός και σημαντικός αρχικός στόχος αλλά και μια εξαιρετική ευκαιρία είναι η αξιολόγηση του δυναμικού της Ελλάδας σε ΣΚΟΠΥ, χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα δεδομένα κοιτασματολογικής έρευνας που κατά κύριο λόγο έχει υλοποιήσει το ΙΓΜΕ (σημερινή ΕΑΓΜΕ).
Σε κάθε περίπτωση οι κύριες πηγές αναφοράς είναι
Οι εκτεταμένες μελέτες γεωλογικής και κοιτασματολογικής έρευνας που διεξήχθησαν, εκπονήθηκαν και παραδόθηκαν σε όλη τη χώρα από το ΙΓΜΕ.
Τα δεδομένα, οι ψηφιακοί χάρτες και οι σχετικές εκθέσεις που προέκυψαν από την συνεργασία του ΙΓΜΕ με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με βασικό ζητούμενο τον επαναπροσδιορισμό των συντεταγμένων και της θέσης των δημόσιων μεταλλευτικών χώρων (ΔΜΧ), την αξιολόγηση του σταδίου κοιτασματολογικής τους έρευνας, και την επανεκτίμηση της τρέχουσας αξίας των ΟΠΥ στις οποίες αναφέρονται.
Η βάση δεδομένων του έργου PROMINE που δημιούργησε μια ολοκληρωμένη ψηφιακή προσέγγιση παροχής πληροφορίας για τις ΟΠΥ σε ολόκληρη τη χώρα. Αυτές οι πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν από το ΙΓΜΕ για τη δημιουργία αρκετών θεματικών χαρτών.
Άλλα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα ΟΠΥ, όπως τα EURARE, EGDI, SCRREEN, Minerals4EU, GSEU.
Από τα 16 συστήματα μεταλλικών ΟΠΥ τα 5 παρουσιάζουν ιδιαίτερα δυναμικό μεταλλογενετικό ενδιαφέρον για την χώρα μας και αποτελούν την βάση για τον σχεδιασμό σχετικής κοιτασματολογικής έρευνας ΣΚΟΠΥ. Στον Πιν. 1 αναφέονται οι κοιτασματολογικοί τύποι που συνδέονται με τα επιμέρους συστήματα ΟΠΥ, οι κύριες ΟΠΥ αλλά και οι πιθανές συνοδές ΣΚΟΠΥ που τους χαρακτηρίζουν, καθώς και οι δυναμικοί στόχοι ΣΚΟΠΥ σε σχέση με βασικούς κοιτασματολογικούς τύπους που είναι γνωστοί και «εν πολλοίς» διαπιστωμένοι στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, στο Σχ. 9, που αναφέρεται στο μεταλλογενετικό μοντέλλο και τους κοιτασματολογικούς τύπους που αφορούν στο σύστημα ΟΠΥ πορφυρικού χαλκού-μολυβδαινίου-χρυσού (Πιν. 1), έχουν συμπεριληφθεί άντίστοιχα τα ονόματα ελληνικών περιοχών που ταυτίζονται κοιτασματολογικά με τους τύπους που αναφέρονται. Για παράδειγμα, χαρακτηριστική μεταλλοφορία χαλκού τύπου σκαρν εντοπίζεται στα Κιμμέρια Ξάνθης. Αντίστοιχα, μεταλλοφορίες πορφυρικού χαλκού-χρυσού απαντώνται στις Σκουριές Χαλκιδικής αλλά και περιοχές του Κιλκίς. Μεταλλοφορίες του τύπου ανθρακικής αντικατάστασης είναι αυτές στην Ολυμπιάδα και τις Μαύρες Πέτρες Χαλκιδικής και στις Θέρμες Ξάνθης. Επιθερμκές μεταλλοφορίες χρυσού βρίσκονται στις Σάππες και τον Λόφος Περάματος στην Ροδόπη. Φλεβικές μεταλλοφορίες αντιμονίου είναι αυτές της περιοχής Καλλυντηρίου Ροδόπης.
Στρατηγική ρεαλιστικής προσέγγισης κοιτασματολογικών στόχων ΣΚΟΠΥ στην Ελλάδα
Στην πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agancy/IEA η Ελλάδα αναφέρεται μεταξύ των ευρωπαϊκών παραγωγών βωξίτη/αλουμινίου, ψευδαργύρου και αργύρου (Σχ. 10). Θεωρείται απόλυτα εφικτός και ρεαλιστικός στόχος, με ξεκίνημα το 2026, η χώρα μας να βρεθεί επίσης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών μεταλλευτικής παραγωγής χαλκού, νικελίου και κοβαλτίου.
Στην χώρα μας, η προοπτική έργων με δυναμικό ενδιαφέρον κοιτασματολογικής έρευνας ΣΚΟΠΥ, συνδέεται κυρίως με:
· περιοχές συνεχιζόμενης και επικείμενης μεταλλευτικής παραγωγής βασικών μετάλλων στην ΒΑ Χαλκιδική, μαγνησίτη στην Χαλκιδική, λατεριτικού νικελίου στην Στερεά Ελλάδα και την Δυτική Μακεδονία, και βωξιτικού αλουμινίου στην Στερεά Ελλάδα (Σχ. 11). Στις περιοχές αυτές η προοπτική στοχευμένης έρευνας, στην κατεύθυνση κοιτασματολογικής αξιολόγησης των ΣΚΟΠΥ που υπάρχουν, πέρα των στρατηγικών νικελίου και αλουμινίου, ανήκει στις ιδιοκτήτριες μεταλλευτικές εταιρείες. Στη περιπτώση των ΣΚΟΠΥ αρσενικού και αντιμονίου που αποδεδειγμένα υπάρχουν στα μεταλλεύματα Ολυμπιάδας και Μαύρων Πετρών της «Ελληνικός Χρυσός», θα πρέπει γίνει συγκεκριμένη κοιτασματολογική και οικονομοτεχνική προσέγγιση. Η περίπτωση αξιοποιήσιμων περιεκτικοτήτων κοβαλτίου στους λατερίτες αποτελεί δυναμικό και καθόλα ρεαλιστικό στόχο, αλλά και υψηλή κοιτασματολογική προτεραιότητα για το νέο ιδιοκτησιακό καθεστώς που θα προκύψει, με την προϋπόθεση φυσικά την εφαρμογή υδρομεταλλουργίας. Εκτιμάται ότι τα διαθέσιμα αποθέματα υπλογίζονται σε περίπου 100 εκ τόνους με μέση περιεκτικότητα 0,6% νικέλιο ή 40 κ τόνους με 0,94% νικέλιο. Η μοναδική προχωρημένη, σε βαθμό προμελέτης σκοπιμότητας, κοιτασματολογική προσέγγιση ΣΚΟΠΥ έχει γίνει, σχετικά με την προοπτική παραγωγικής αξιοποίησης γαλλίου, αλλά και σκάνδιού και σπανίων γαιών, από την METLEN. Σε όλες τις περιπτώσεις, και στην βάση κυρίως σύνταξης προτάσεων Στρατηγικών Έργων που στοχεύουν στις «εν λόγω» αλυσίδες αξίας συνολικά (κοιτασματολογiκή έρευνα, τεχνολογίες εμπλουτισμού και μεταλλουργίας), σημαντική είναι και η συμμετοχή της ΕΑΓΜΕ.
· συστήματα μεταλλικών ορυκτών , στα οποία έχει υπάρξει μεταλλευτική δραστηριότητα στο παρελθόν (brownfields) ή/και έχουν προηγηθεί διάφορες κλίμακες (regional scale, deposit scale) γεωλογικής έρευνας, σε σχέση και με τον εκάστοτε κοιτασματολογικό στόχο και τον βαθμό οικονομοτεχνικής ετοιμότητας που έχει προκύψει. Εδώ ανήκουν οι περιπτώσεις των αργούτων μεταλλείων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λατεριτικά κοιτάσματα νικελίου (κοβαλτίου) της ΛΑΡΚΟ, τα βεβαιωμένα κοιτάσματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον χαλκό-χρυσό (παλλάδιο) των Σκουριών και τον χρυσό (βισμούθιο) στις Σάππες και τον Λόφο Περάματος, τα δυνητικά κοιτάσματα με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον χαλκό-βολφράμιο (μολυβδαίνιο-βισμούθιο).
Στην περιοχή της Θράκης η μεταλλοφορία επιθερμικού χρυσού συνδέεται με την τριτογενή ηφαιστειακή δραστηριότητα με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα εκμεταλλεύσιμα βεβαιωμένα κοιτάσματα Σαππών/Αγίου Δημητρίου και Λόφου Περάματος. Στην περίπτωση τους υναμικό στόχο ΣΚΟΠΥ αποτελεί το βισμούθιο, καθώς και η ερευνητική «πρόκληση» εντοπισμού μεταλλοφοριών χαλκού σε βαθύτερα τμήματα τους. Στο γεωλογικό υπόβαθρο και υπέδαφος μεταμορφωμένων πετρωμάτων της Ροδόπης υπάρχει δυναμικό ενδιαφέρον κοιτασματολογικής έρευνας αντιμονίου, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις γνωστή μεταλλοφορία στο Καλλυντήρι και το δυνητικό κοίτασμα στη Χίο . Στην κεντρική Μακεδονία τεκμηριώνεται δυναμικό ενδιαφέρον κοιτασματολογικής έρευνας ΣΚΟΠΥ στις «μετασωματικές» στρωματέγκλειστες μεταλλοφορίες, που έχουν σχηματιστεί από την αντικατάσταση ανθρακικών πετρωμάτων της Σερβομακεδονικής και της Ροδόπης από θειούχα μεταλλικά ορυκτά.
Στην περιοχή ΒΑ Χαλκιδικής και σαν συστατικό των πολυμεταλλικών κοιτασμάτων στα ενεργά μεταλλεία Ολυμπιάδας και Μαύρων Πετρών, τόσο αρσενικό και το αντιμόνιο έχουν προσδιοριστεί τόσο ορυκτολογικά όσο και γεωχημικά, ενώ το γερμάνιο και ίνδιο θα μπορέσουν να αποτελέσουν αντικείμενο αναγνωριστικής έρευνας. Στον ίδιο τύπο μεταλλοφορίας και προοπτική παρουσίας αντίστοιχων ΣΚΟΠΥ, ανήκει και το δυνητικό κοίτασμα των Θερμών Ξάνθης, όπου δυτικότερα στην ίδια περιοχή εντοπίζεται και μεταλλοφορία γραφίτη.
Στην περιοχή Κιμμερίων Ξάνθης υπάρχει το πρόσφατα διερευνημένο δυνητικό κοίτασμα χαλκού-βολφραμίου, τύπου σκαρν, με αυξημένες συνοδές περιεκτικότητες μολυβδαινίου και βισμουθίου. Τα ηφαιστειογενή συμπαγή θειούχα δυνητικά κοιτάσματα βασικών μετάλλων ψευδαργύρου-μολύβδου-αργύρου Πολυκάστρου (Κιλκίς) και Μολάων )Λακωνία), χρήζουν στοχευμένης ορυκτολογικής και γεωχημικής έρευνας γερμανίου, κάτι που βρίσκεται σε εξέλιξη στην περίπτωση των Μολάων. Το δυνητικό κοίτασμα πυρολουσιτικού μαγγανίου της περιοχής Βαρβάρας, που ερευνήθηκε στο παρελθόν από το ΙΓΜΕ αποτελεί στόχο νέας επανεξέτασης.
Στην κεντρική Μακεδονία εντοπίζεται επίσης το βεβαιωμένο κοίτασμα χρυσοφόρου πορφυρικού χαλκού Σκουριών (ΒΑ Χαλκιδική), όπου, στην βάση της παγκόσμιας κλάσης που το χαρακτηρίζει και της εξορυκτικής ετοιμότητα κοιτάσματος στην οποία βρίσκεται, τεκμηριώνει «κατ’αναλογία» την εκτέλεση προχωρημένου σταδίου κοιτασματολογικής έρευνας των μεταλλοφόρων περιοχών Ποντοκερασιάς, Γερακαριού, Βάθης και Μυλοχωρίου (Κιλκίς), όπου επίσης εντοπίζονται δυνητικά κοιτάσματα πορφυρικού χαλκού-χρυσού. Η συγκεκριμένη έρευνα θα δώσει έμφαση και στην αναζήτηση πλατινοειδών, λαμβάνοντας υπόψη ότι στο κοίτασμα των Σκουριών αναφέρεται βιβλιογραφικά η περιεκτικότητα μέχρι και 3,5 ppm παλλαδίου σε σχετικό συνπύκνωμα. Σε ότι αφορά στο αντιμόνιο, πέρα των ενεργών μεταλλείων των πολυμεταλλικών κοιτασμάτων ΒΑ Χαλκιδικής και της μεταλλοφορίας Καλλυντηρίου, οι ιστορικές εκμεταλλεύσεις στον Λαχανά δεν πρεπει να αγνοηθούν.
· μαγματογενείς μεταλλοφορίες, που σε μεγάλο βαθμό συνδέονται γενετικά με τις οφιολοθικές ζώνες της χώρας, με κυρίαρχη την παρουσία δυνητικών κοιτασμάτων χρωμίτη (περιοχή Βούρινου), με πρόσθετο δυναμικό ενδιαφέρον την έρευνα πλατινοειδών, και μαγνησίτη στην Χαλκιδική και την Εύβοια. Στο σύστημα αυτό τοποθετούνται οι βωξίτες και οι λατερίτες, με τις ιδιαίτερα αυξημένες περιεκτικότητες των ΣΚΟΠΥ που αναφέρονται παραπάνω στο κείμενο και στα σχήματα 11 και 12.για τις ενεργές μεταλλευτικές περιοχές της χώρας , να αποτελούν πρόσθετο δυναμικό κοιτασματολογικό στόχο. Σε ότι αφορά στο νικέλιο και το κοβάλτιο σημαντικό κοιτασματολογικής επαναξιολόγησης παρουσιάζουν οι μεταλλοφορίες στο δυτικό και ανατολικό Βέρμιο (π.χ., περιοχή Φλαμουριάς, όπου υλοποιήθηκε σχετικό έργο του ΙΓΜΕ, στο πλαίσιο και ευρωπαϊκού προγράμματος.
· ιζηματογενείς μεταλλοφορίες φωσφοριτών που εντοπίζονται σε περιοχές της Πρέβεζας και των Ιωαννίνων, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο φώσφορος περιλαμβάνεται στις 34 ΣΚΟΠΥ.
· πράσινες περιοχές (grenfields) όπου η καθολική γεωλογία και τα λιθολογικά χαρακτηριστικά τεκμηριώνουν την ανάληψη αναγνωριστικής έρευνας για μια κατ’ αρχήν παρουσία μεταλλοφόρων εμφανίσεων, με έμφαση στις ΣΚΟΠΥ, και εκτίμηση ύπαρξης δυναμικού ενδιαφέροντος για πιο συστηματική και επισταμένη κοιτασματολογική έρευνα. Στην περιοχή Νέας Περάμου (Καβάλα) έχουν εντοπισθεί κοιτασματολογικά ενδιαφέρουσες συγκεντρώσεις σπανίων γαιών σε μοναζιτικές παράκτιες προσχώσεις. Η περαιτέρω έρευνα σε μια προοπτική μελλοντικής αξιοποίησης τους θα αντιμετώπιζε σημαντικά αναπτυξιακά προβλήματα και εμπόδια λόγω τεχνικο-οικονομικών δυσκολιών αλλά και της έντονης παραθεριστικής δραστηριότητας που υπάρχει στην περιοχή. Από την άλλη πλευρά η γεωλογική έρευνα, σε σχέση με τον εντοπισμό των πετρωμάτων από τα οποία προέρχονται τα ορυκτά σπανίων γαιών στην παράκτια ζώνη, τεκμηριώνει απόλυτα την εκτέλεση μιας αρχικά αναγνωριστικής κοιτασματολογικής έρευνας του γειτονικού γρανίτη του Συμβόλου. Μια λεπτομερέστερη χαρτογράφηση έχει νόημα αφού είναι γνωστό ότι στο εσωτερικό του γρανίτη υπάρχουν φλεβικές διεισδύσεις που συνδέονται με νεότερη μαγματική δραστηριότητα. Το βασικό ζητούμενο είναι να χαρτογραφηθούν και να χαρακτηριστούν οι ηλικιακά διάφορες μαγματικές διεισδύσεις εστιάζοντας στην ορυκτολογική και γεωχημική σύσταση τους με έμφαση στις σπάνιες γαίες. Η προοπτική πιο συστηματικής ερευνητικής προσέγγισης θα κριθεί από τα αποτελέσματα.
Τα ηφαιστειακά πετρώματα στο ΒΔ τμήμα της Λέσβου ανήκουν στο ίδιο τόξο/ζώνη με αυτά της Τουρκίας όπου πριν από 2 περίπου χρόνια ανακοινώθηκε ο εντοπισμός σημαντικών κοιτασμάτων σπανίων γαιών. Στο ίδιο συμπέρασμα είχε καταλήξει και το ευρωπαϊκό έργο EuRare που χαρακτήρισε τον κοιτασματολογικό τύπο σπανίων γαιών που συνδέονται με αλκαλική μαγματική δραστηριότητα τον κυριότερο για την Ευρώπη. Μια καθολικής κλίμακας αναγνωριστική κοιτασματολογική έρευνα με στόχο τον λιθολογικό χαρακτηρισμό των ηφαιστειακών πετρωμάτων, μαζί με τον προσδιορισμό της γεωχημικής τους σύστασης, με έμφαση κυρίως στις συγκεντρώσεις σπανίων γαιών, θα φανέρωνε αν τελικά οι γεωλογικές ενδείξεις επιβεβαιωθούν, βάση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν. Πρακτικά, απαιτείται η πραγματοποίηση αντιπροσωπευτικής δειγματοληψίας, που σε περιπτώσεις λιθολογικής διαφοροποίησης των ηφαιστειακών πετρωμάτων, θα χρειαστεί να συμπληρωθεί με κατάλληλη κλίμακας χαρτογράφηση. Στο ίδιο ηφαιστειογενές περιβάλλον της Λέσβου υπάρχουν δημοσιεύσεις που αναφέρουν αυξημένες γεωχημικές περιεκτικότητες ΣΚΟΠΥ λιθίου, βηρύλλιου και βορίου, η παρουσία των οποίων πρέπει επίσης να διερευνηθεί περαιτέρω. Ακόμη, πολλές Υπηρεσίες Γεωλογικής Έρευνας ευρωπαϊκών χωρών, επανεξετάζουν και επαναξιολογούν το κοιτασματολογικό ενδιαφέρον παρουσίας ορυκτών λιθίου σε πηγματίτες.. Είναι γενικά διαπιστωμένο ότι στην Ευρώπη επικρατεί ο πηγματιτικός κοιτασματολογικός τύπος λιθίου, με κύριο ορυκτό τον σποδουμένη ή το σποδουμένιο. Aπό την άποψη αυτή, προτείνεται επαναξιολόγηση κύριων πηγματιτικών ζωνών της χώρας διαχωρίζοντας τους από την αρχή σε μεταμορφικούς και μαγματικούς, με τους δεύτερους να παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για εντοπισμό μεταλλοφοριών λιθίου. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται αρχικά η συλλογή και επεξεργασία των υφιστάμενων βιβλιογραφικών δεδομένων (π.χ. εκθέσεις ΙΓΜΕ), και στη συνέχεια, εφόσον τεκμηριωθεί σχετικά, η εκτέλεση αντιπροσωπευτικής δειγματοληψίας και χαρτογράφησης επιλεγμένων περιοχών.
· Μία σημαντική αποθεματική διάσταση και προοπτική, σε σχέση και με τις πρακτικές κυκλικής οικονομίας που προβάλλει και εισηγείται ο Κανονισμός ΣΚΟΠΥ, είναι τα «εν γένει» μεταλλευτικά απόβλητα (στείρα εξόρυξης, τέλματα εμπλουτισμού, μεταλλουργικά κατάλοιπα). Η κοιτασματολογική έρευνα ιστορικών μεταλλευτικών αποβλήτων, κύριώς ως προς τις συγκεντρώσεις ΣΚΟΠΥ, αποτελεί βασική μεθοδολογική προσέγγιση όταν πρόκειται για επαναξιολόγηση περιοχών όπου υπήρξε στο παρελθόν μεταλλευτική δραστηριότητα. Στο έργο ProMine δημιουργήθηκε μια αρχική βάση δεδομένων που αναφέρεται σε σωρούς μεταλλευτικών αποβλήτων που υπάρχουν στην χώρα . Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι πρόκειται για ιστορικές αποθέσεις και όχι «ενεργά» τέλματα που αποθέτουν οι σημερινές μεταλλευτικές δραστηριότητες, που για την όποια προοπτική αξιοποίηση τους την ευθύνη έχουν οι ιδιοκτήτριες εταιρείες. Βέβαια και εδώ θα μπορούσε μέσα από διάφορα προγραμματικά σχήματα να επανακτημηθεί η κοιτασματολογική τους αξιολόγηση με έμφαση στις ΣΚΟΠΥ. Στην Σουηδία κα σε άλλες χώρες τρέχουν σήμερα έργα τόσο από τις Γεωλογικές Υπηρεσίες, όσο και από τις εταιρείες σχετικά με την κοιτασματολογική έρευνα των μεταλλευτικών αποβλήτων, σε συνδυασμό και με την αποθεματική τους ταξινόμηση βάση του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών (UM Resource Classification System). Για παράδειγμα η σουηδική μεταλλευτική εταιρεία LKAB, ανακοίνωσε πρόσφατα την υλοποίηση έργου παραγωγής σπανίων γαιών και φωσφόρου από τα απόβλητα απατίτη που αποθέτει στο πλαίσιο της μεταλλευτικής διαδικασίας παραγωγής σιδήρου.
Προτεινόμενος οδικός χάρτης για την κοιτασματολογική έρευνα και την προοπτική δυναμικής αξιοποίησης ΣΚΟΠΥ στην Ελλάδα.
Ο οδικός χάρτης θέτει σαν προτεραιότητα το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί ώστε βάση του αποτελέσματος που θα προκύψει ως προς την δυνατότητα αξιοποίησης ή μη, περαιτέρω κοιτασματολογικής έρευνας, και άμεσης απόρριψης ή μη. Στην κατεύθυνση αυτή το διαθέσιμο γνωσιακό κεφάλαιο, σε συνδυασμό με τον βαθμό κοιτασματολογικής αξιοπιστίας ή/και ωριμότητας αποτελούν αποφασιστικές παραμέτρους και καθοριστικά τεκμήρια. Ο χαρακτηρισμός και η διασύνδεση των διαφόρων περιοχών, συστημάτων μεταλλικών ορυκτών και κοιτασματολογικών τύπων με την αντίστοιχη κατηγοριοποίηση σε ενεργά και αργούντα μεταλλεία, βεβαιωμένα και δυνητικά κοιτάσματα, και μεταλλοφορίες, προκαθορίζουν τον τρόπο ανάγνωσης, εφαρμογής και αξιοποίησης του οδικού χάρτη. Για παράδειγμα, στην χώρα οι κοιτασματολογικοί τύποι που αναφέρονται στα συστήματα μεταλλικών ορυκτών χημικής διάβρωσης (chemical weathering) και πορφυρικών χαλκού-χρυσού-μολυβδαινίου (Porphyry Cu-Mo-Au) , είναι αυτά που κατά κύριο λόγο παράγουν τα κυριότερα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα στην χώρα μας, όπως για παράδειγμα είναι οι βωξίτες και λατερίτες στην πρώτη περίπτωση, και χαλκού-χρυσού, πολυμεταλλικών θειούχων ανθρακικής αντικατάστασης, θειούχων ορυκτών σκαρν και επιθερμικού χρυσού.
Τα διάφορα στάδια/κατηγορίες του οδικού χάρτη, αναφορικά με τον εκτιμούμενο χρόνο λήψης του τελικού αποτελέσματος, και άρα του βαθμού προτεραιότητας και ρεαλιστικότητας ως προς την ταχύτητα οριστικής κοιτασματολογικής αξιολόγησης των εκάστοτε ερευνημένων ΣΚΟΠΥ, αναφέρονται:
· στα κοιτάσματα που εξορύσσονται, εμπλουτίζονται και επεξεργάζονται μεταλλουργικά στα ενεργά μεταλλεία της χώρας. Οι ΣΚΟΠΥ που εντοπίζονται στα κοιτάσματα αυτά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ή αλλιώς προ των θυρών σε ότι αφορά στην δυνατότητα, την προοπτική και την ρεαλιστικότητα σύντομης και αποτελεσματικής αξιοποίησης τους, ή στην αντίθετη περίπτωση στην άμεση λήψη απορριπτικής απόφασης. Εδώ βρίσκονται το αλουμίνιο, το γάλλιο, το σκάνδιο και οι σπάνιες γαίες των βωξιτών, το αρσενικό και το αντιμόνιο των πολυμεταλλικών θιούχων της μεταλλείων Κασσάνδρας. Θεωρητικά θα μπορούσε εδώ να ενταχθεί και δυνητική προοπτική παραγωγής μαγνησίου από τους υπό εξόρυξη μαγνησίτες. Σε όλες τις περιπτώσεις οι όποιες σχετικές αποφάσεις και ενέργειες ανήκουν στην δικαιοδοσία των ιδιωτικών εταιρειών, Metlen, Ελληνικός Χρυσός, Ελληνικοί Λευκόλιθοι και Τέρνα. Να σημειωθεί βέβαια ότι η ΕΕ επιβάλλει σταδιακά, τόσο στρατηγικά όσο και νομοθετικά, την εφαρμογή πρακτικών κυκλικής οικονομίας και στην μεταλλευτική παραγωγή, εξέλιξη που σημαίνει ότι η βιομηχανία ΟΠΥ θα πρέπει αργά ή γρήγορα να εντάξει στον κύκλο παραγωγής, πέρα των κύριων προϊόντων (π.χ., αλουμίνιο) και των παραπροϊόντων (π.χ., γάλλιο), ώστε στην περίπτωση βιώσιμης ανάκτησης τους να μην καταλήγουν στα μεταλλευτικά απόβλητα.
· στα κοιτάσματα που έχουν εξορυχθεί στο παρελθόν, αλλά τα μεταλλεία τους επί του παρόντος αργούν. Εδώ πρόκειται αποκλειστικά για την εξορυκτική, μεταλλουργική και παραγωγική δραστηριότητα της ΛΑΡΚΟ, στην βάση των λατεριτικών κοιτασμάτων νικελίου, με την προοπτική υδρομεταλλουργικής ανάκτησης και του κοβαλτίου, σε συνδυασμό με την συντομότερη δυνατή επανέναρξη των μεταλλείων.
· τα βεβαιωμένα κοιτάσματα που βρίσκονται στον «προθάλαμο» έναρξης εξορυκτικής παραγωγής. Η παραγωγική δραστηριότητα του κοιτάσματος χαλκού–χρυσού στις Σκουριές ΒΑ Χαλκιδικής προβλέπεται να ξεκινήσει το 2026. Σε συνδυασμό με αυτό και σε σχέση με τα προαναφερόμενα περί κυκλικής οικονομίας, θα πρέπει στην επικείμενη παραγωγική δραστηριότητα να συμπεριληφθεί και η διερεύνηση της οικονομοτεχνικής σκοπιμότητας παράλληλης αξιοποίησης του γεωχημικά αποδεδειγμένα περιεχόμενου παλλαδίου. Η Eldorado Gold έχει επαναφέρει στην επικαιρότητα την παραγωγική αξιοποίηση των βεβαιωμένων αποθεμάτων του επιθερμικού χρυσού στο Λόφο Περάματος (Perama Hill) στην Ροδόπη. Πέραν του χρυσού και στην βάση της μεθοδολογίας που εφαρμόζεται θα πρέπει να υπάρξει γεωχημική προσέγγιση για περιεκτικότητες βισμουθίου, αλλά και την κοιτασματολογική έρευνα εντοπισμού χαλκού σε βαθύτερα τμήματα.
· τα δυνητικά κοιτάσματα σε περιοχές όπου στο παρελθόν έχει πραγματοποιηθεί περιορισμένη εκμετάλλευση ή το συνηθέστερο, τακτικού/προχωρημένου σταδίου κοιτασματολογική έρευνα από το ΙΓΜΕ. Εδώ εντάσσονται μια σειρά από νέες παρεμβάσεις νέας κοιτασματολογκής που επικεντρώνεται κυρίως σε στοχευμένη ορυκτολογική και γεωχημική έρευνα για ΣΚΟΠΥ. Συγκεκριμένα έργα που αφορούν στην κατεύθυνση και προοπτική αυτή αφορούν στις,
– μεταλλοφόρες περιοχές πορφυρικού χαλκού-χρυσού στην Ποντοκερασιά, την Βάθη, το Γερακαριό και το Μυλοχώρι, όλες στο Κιλκίς. Το γεγονός ότι στις Σκουριές πρόκειται να ξεκινήσει η εξόρυξη, αποτελεί κίνητρο και ευκαιρία να αναδειχθεί η αξία των ΣΚΟΠΥ (π.χ., χαλκού-παλλαδίου) άλλων παρόμοιων κοιτασματολογικών τύπων της ευρύτερης περιοχής.
– περιοχές μεταλλοφοριών ανθρακικής αντικατάστασης, με την εκτέλεση κοιτασματολογικής έρευνας στο περιβάλλον του μεταλλείου πολυμεταλλικών θειούχων της Ολυμπιάδας, με επίκεντρο κυρίως τη Βίνα και τις ΣΚΟΠΥ αντιμονίου και αρσενικού. Στο κοίτασμα βασικών μετάλλων Θερμών στην περιοχή της Ξάνθης το ερευνητικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις ΣΚΟΠΥ χαλκού, γερμανίου και ινδίου.
– μεταλλοφορίες ηφαιστειογενών συμπαγών θειούχων, με την επένδυση στους Μολάους και κοιτασματολογική αξιολόγηση του γερμανίου να βρίσκεται βρίσκεται σε εξέλιξη. Πρόταση έργου για την οικονομική γεωλογία και την κοιτασματολογική έρευνα των μεταλλευμάτων του Πολυκάστρου και των παρακείμενων του Μαύρου Δένδρου (περιοχή Κιλκίς), με στόχο τον εντοπισμό βαθύτερων μεταλλοφοριών.
– μεταλλοφορίες υπεργενετικού μαγγανίου. Προηγήθηκε κοιτασματολογική έρευνα στο Νεοχώρι και τη Βαρβάρα (Χαλκιδική), συμπεριλαμβανομένων γεωτρήσεων, με αποτέλεσμα τον υπολογισμό περίπου 1,5 εκ τόνων με 25-30% πυρολουσιτικό μαγγάνιο, κατάλληλο για μπαταρίες. Αυτές οι μεταλλοφορίες βρίσκονται στο δυτικό τμήμα του ρήγματος Στρατωνίου, μιας καθολικής κλίμακας τεκτονικής δομής γνωστής για τις σιδηρομαγγανιούχες οξειδώσεις που στα βαθύτερα τμήματα της εντοπίζονται τα πολυμεταλλικά θειούχα κοιτάσματα της Πιάβιτσας και των Μαύρων Πετρών.
– μεταλλοφορίες θειούχων ορυκτών βασικών και πολύτιμων μετάλλων. Πρόταση έργου που θα στοχεύσει στην περαιτέρω κοιτασματολογική έρευνα μεταλλοφόρων περιοχών της Θράκης, τα οποία έχουν μελετηθεί για μόλυβδο, ψευδάργυρο, χαλκό, μολυβδαίνιο, άργυρο και χρυσό, συμπεριλαμβανομένων και δοκιμών εμπλουτισμού. Ο εντοπισμός ΣΚΟΠΥ χαλκού και βισμούθιου θα αποτελέσει τον βασικό στόχο.
– Μεταλλοφορίες λατεριτικού νικελίου. Το προτεινόμενο έργο θα ασχοληθεί με την οικονομική γεωλογία και το δυναμικό εκμετάλλευσης της μεταλλοφορίας λατεριτικού νικελίου σε περιοχές της Πέλλας. Συγκεκριμένα στρατηγική κοιτασματολογική έρευνα νικελίου πραγματοποιήθηκε στις περιοχές Φλαμουριάς και Μεσημερίου από το ΙΓΜΕ. Το αποθεματικό δυναμικό εκτιμήθηκε σε περίπου 1,5 εκ τόνους με περίπου 0,9% Ni και 0,04% Co. Απαιτείται περαιτέρω κοιτασματολογική έρευνα με στόχο τον εντοπισμό βαθύτερων μεταλλοφόρων σωμάτων.
· στις μεταλλοφορίες περιοχών όπου, είτε έχει προηγηθεί αρχικού σταδίου κοιτασματολογικής έρευνας, είτε πρόκειται για πράσινες περιοχές το κοιτασματολογικό ενδιαφέρον των οποίων προκύπτει από τα χαρακτηριστικά του γεωλογικού περιβάλλοντος στο οποίο εντοπίζονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Λέσβος όπου προτείνεται κοιτασματολογική έρευνα για τις ΣΚΟΠΥ σπανίων γαιών, λιθίου, βηρυλλίου και βορίου.
Εν τέλει, γενικός στόχος του προτεινόμενου οδικού χάρτη, είναι η καθιέρωση μιας εφικτής στρατηγικής κοιτασματολογικής έρευνας που θα επιτρέψει μια τεκμηριωμένη και ρεαλιστική αξιολόγηση του δυναμικού της Ελλάδας σε ΣΚΟΠΥ.
*** Πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω προσεγγίσεις και προτάσεις, κυρίως σε σχέση με την προοπτική εντοπισμού και αξιοποίησης ΣΚΟΠΥ στην Ελλάδα, αποτελούν επιστημονικά, ερευνητικά και αξιολογικά στοιχεία που σχετίζονται αποκλειστικά με τον συντάκτη του κειμένου αυτού και δημοσιεύονται στο ηλεκτρονικό περιοδικό ‘’Δίαυλος’’.
