Κυριακή, 10/11/2024
Καιρός
Αν. Μακεδονίας και Θράκης
Καιρός
Αν. Μακεδονίας και Θράκης
Powered by Tomorrow.io
x

Η Θράκη στο Επος του 1940-1941

Δημοσιεύτηκε από: PRESSROOM | 28 Οκτωβρίου 2024, 9:08 πμ

Οπως και σε άλλες στιγμές της Ιστορίας μας, η Θράκη παρέμεινε και παραμένει στο περιθώριο της αναφοράς και της ανάδειξης της σημασίας της. Ετσι πέρα από την τραγουδίστρια της νίκης Σοφία Βέμπο, η οποία καταγόταν  από την Καλλίπολη της Θράκης και  σηματοδοτεί και νοηματοδοτεί με τα τραγούδια της το Επος του 1940-1941, έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε πως η Θράκη συνέβαλε στην επικράτηση εναντίον του φασισμού, εναντίον των εισβολέων και των κατοχικών δυνάμεων των Ιταλών, των Γερμανών και των Βουλγάρων.

Να αναφέρουμε το περίφημο 29ο Σύνταγμα Πεζικού που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων στην Εδεσσα και μετεγκαταστάθηκε πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κομοτηνή. Αυτό ήταν που την 28η Οκτωβρίου όταν είδε το μέτωπο να ανοίγει στην Βόρειο Ηπειρο, προετοιμάστηκε από Θρακιώτες στρατεύσιμους και αναχώρησε την 17η Νοεμβρίου 1940 για το μέτωπο όπου έδωσε μάχες στο Πόγραδετς, στο Τεπελένι και στην Κλεισούρα. Εκεί στις 28 Φεβρουαρίου 1941 έπεσε ο Θεόδωρος Κανδηλάπτης, ο ηρωικός ανθυπολοχαγός, για τον οποίον ο Νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης, πιθανόν να έγραψε το περίφημο ομώνυμο ποίημά του (σχετική αναφορά γίνεται στο τέλος του κειμένου).

Στις παραπάνω μάχες χάθηκαν πάνω από τρεις χιλιάδες Ελληνες στρατιωτικοί, μεταξύ των οποίων και από το 29ο Σύνταγμα Πεζικού το οποίο σήμερα έχει μετονομαστεί στην 29η Ταξιαρχία Πεζικού με την ονομασία Πόγραδετς. Στο ημερολόγιο του Ιωάννη Βάρσου, ο οποίος ήταν υπολοχαγός στο Σύνταγμα αναφέρονται πολύ σημαντικά σημεία αυτών των μαχών.

Εχει επίσης ενδιαφέρον ότι εκείνο το διάστημα η ταξιαρχία με την ονομασία «Νέστος» και η ταξιαρχία με την ονομασία «Εβρος» ήταν αυτές που συγκράτησαν τις φασιστικές δυνάμεις εισβολείς.

Να αναφέρουμε επίσης μια πραγματικά άγνωστη παράμετρο αυτής της ιστορίας, ότι η ταξιαρχία «Εβρος» που είχε πεδίο δράσης από τη λίμνη Βιστωνίδα μέχρι τον Εβρο, είχε διοικητή τον υποστράτηγο Ιωάννη Ζήση. Αυτός ο άνθρωπος μαζί με τους υπόλοιπους Ελληνες πολέμησε στη μάχη των οχυρών στον Εχίνο και στη Νυμφαία και όταν συνθηκολόγησε η Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 προσπάθησε μέσω Τουρκίας να πάει στη Μέση Ανατολή.

Στις 7 Απριλίου 1941, κατέφυγε στην ουδέτερη Τουρκία. Εκεί πέρασαν τα πρώτα δύο τάγματα και την επομένη πέρασε και το τρίτο τάγμα, ένα τμήμα του επιβιβάστηκε στη Μάκρη, στο ατμόπλοιο «Εσπερος» και οδηγήθηκε στο εσωτερικό. Ετσι, στις 8 Απριλίου 1941, όλη η Ταξιαρχία Εβρου βρισκόταν σε τουρκικό έδαφος και συγκεκριμένα στην πόλη Υψαλα (πόλη που βρίσκεται δίπλα στον Εβρο, στην δίοδο των Κήπων). Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, παρέδωσαν τον οπλισμό τους και τότε οι Τούρκοι ανακοίνωσαν ότι θα παρέμεναν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ώς το τέλος του πολέμου. Ο Ιωάννης Ζήσης μη δεχόμενος να παραδώσει τον οπλισμό του αυτοκτόνησε στις 9 Απριλίου στα Υψαλα.

Από εδώ αρχίζει το δράμα της Ταξιαρχίας του Εβρου, η οποία έμεινε σε στρατόπεδο της Ζίγδης επί 2,5 μήνες και ύστερα από επίμονες προσπάθειες των προξενικών Αρχών Ελλάδας και Αγγλίας, επιτράπηκε σε αξιωματικούς και 1300 περίπου οπλίτες, να πάνε στη Μέση Ανατολή τον Ιούλιο του 1941, με επικεφαλείς τους ταγματάρχες Καραθανάση και Καλομοίρη. Οι υπόλοιποι (χίλιοι περίπου) επέστρεψαν στην Ελλάδα, τον Φεβρουάριο του 1942, με τον λοχαγό Γιωτόπουλο.

Αυτοί οι άνδρες της Ταξιαρχίας του Εβρου, μαζί με τους λιγοστούς Αιγυπτιώτες Ελληνες που είχαν συγκροτήσει τη «Δωδεκανησιακή Φάλαγγα», που την εκπαίδευε ο συνταγματάρχης του ιππικού Χαρ. Οικονομόπουλος, αποτέλεσαν τον πυρήνα του ελληνικού στρατού της Μέσης Ανατολής. Στη συνέχεια, κατέφθασαν αρχικά από την Κρήτη και μετά από όλη την Ελλάδα και ιδίως από τα νησιά, φυγάδες που εντάχθηκαν στον στρατό αυτό.

Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη Μάχη των Οχυρών όπου ήταν μια ένδοξη σελίδα στην Ιστορία των Θρακών πολεμιστών που από το Ρούπελ μέχρι τον Εχίνο και τη Νυμφαία υπερασπίστηκαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους.

Το 29ο Σύνταγμα Πεζικού αντιστάθηκε για τέσσερις μέρες στον Εχίνο, με πάρα πολλά θύματα μεταξύ των οποίων και συμπατριώτες μας μουσουλμάνοι, ενώ αντίσταση για τρεις μέρες προέβαλλε και στη Νυμφαία. Τελικώς οι Γερμανοί δεν κατόρθωσαν να κυριεύσουν τα οχυρά και τα προσπέρασαν συνεχίζοντας την προέλασή τους.

Στη συνέχεια η Θράκη, πλην της γραμμής των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Εβρο, καταλήφθηκε από τους Βούλγαρους, οι οποίοι προέβησαν σε ενσωμάτωση της περιοχής, προσδοκώντας τον πλήρη εκβουλγαρισμό της. Τα θύματα της γερμανικής και βουλγαρικής κατοχής στη Θράκη ήταν χιλιάδες, όπως και οι πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή, μέχρι και την απελευθέρωσή τους.

Υ.Γ. O Νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης με την έναρξη του πολέμου κατατάχθηκε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός και καρπός της παρουσίας του στο μέτωπο, είναι τα δύο αριστουργήματά του, το «Αξιον Εστί» και το «Ασμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», το οποίο ίσως αναφέρεται στον Θεόδωρο Κανδηλάπτη.

Στις 28 Φεβρουαρίου 1941 στις φονικές μάχες στην Κλεισούρα έπεσε μαχόμενος ο ανθυπολοχαγός Θεόδωρος Κανδηλάπτης. Ο Κανδηλάπτης τέκνο του σπουδαίου εκπαιδευτικού και συγγραφέα Γεωργίου Κανδηλάπτη (Κάνις) γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1918 στην Αργυρούπολη του Πόντου. Στα εξήμισι χρόνια του έχοντας ζήσει μαζί με την οικογένειά του τη Γενοκτονία, μέσω Τραπεζούντας, έφτασε στην Αλεξανδρούπολη τον Ιούνιο του 1924.

Εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων και όταν έγινε η εισβολή των Ιταλών ήταν δύο μηνών ανθυπολοχαγός, όταν στάλθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Αρχικώς υπηρέτησε στο 7ο Σύνταγμα και μετά ως Διοικητής Λόχου του 28ου Συντάγματος. Ο γενναίος ανθυπολοχαγός Θεόδωρος Κανδηλάπτης, πέρασε στην αθανασία, μαχόμενος στο ύψωμα Μπούμπεσι της Κλεισούρας την 28η Φεβρουαρίου 1941.

Λίγο πριν τον θάνατό του ο Θεόδωρος Κανδηλάπτης έγραφε από το μέτωπο στη μητέρα του Αγγελική: «Ανήκω κατά τα τρία τέταρτα εις την Πατρίδα και κατά το υπόλοιπον εις την σεβαστή μου οικογένειαν. Αντιμετωπίζομεν τους αναιδείς επιδρομείς με θάρρος και αποφασιστικότητα. Μη κλάψετε αν κατά τύχη χαθώ».

Ο Θεόδωρος Κανδηλάπτης τιμήθηκε μετά θάνατον με το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας και το όνομά του δόθηκε στο στρατόπεδο της έδρας της 23ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας στην Αλεξανδρούπολη.

Ο Θεόδωρος Κανδηλάπτης είναι ένας από τους φονευθέντες στον μεγάλο αντιστασιακό – απελευθερωτικό πόλεμο του 1940, του οποίου τα οστά δεν έχουν εντοπιστεί, ταυτοποιηθεί και κηδευτεί όπως αρμόζει σε άνθρωπο και σε ήρωα. Παραμένει δηλαδή ακόμη, μετά από 82 χρόνια ακόμη, αγνοούμενος…