Λίλα ντε Τσάβες-Χρονοπούλου: Ιερό της καθήκον η εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού

Δεν είναι εύκολο να βρεις γυναίκες σαν την Λίλα ντε Τσάβες-Χρονοπούλου, για πολλούς λόγους. Ας ξεκινήσω από τον πρώτο, της καταγωγής της. Βρίσκεται ανάμεσα στους δυσεύρετους πολίτες της Αθήνας, που θεωρούνται αυτόχθονες, αφού, όταν έγινε η πρώτη απογραφή με την Ελλάδα Κράτος και την Αθήνα πρωτεύουσα, η οικογένειά της, ήταν ανάμεσα στις 100 αυτόχθονες αθηναϊκές, όπως είναι τεκμηριωμένο στο βιβλίο του Τζορτζ Φίνλεϊ, του Σκωτσέζου ιστορικού φιλέλληνα, «H Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης (The History of the Greek Revolution),γιατί ο παππούς της μητέρας της Αννας, ο Φώτιος Καψοράχης-Κοκκίνης, ήταν πρωτοπαλίκαρο του Καραϊσκάκη. Ο δεύτερος λόγος είναι, ότι σπούδασε στην Ελβετία Εφαρμοσμένες Τέχνες και Κοινωνική Ανθρωπολογία, σε μία εποχή που ελάχιστες Ελληνίδες είχαν αυτή τη δυνατότητα, και παρόλα αυτά, δεν σταμάτησε ένα λεπτό της ζωής της, να δουλεύει και να προσφέρει στον ελληνικό πολιτισμό, γεγονός που την καθιέρωσε σαν μια από τις πιο σημαντικές εθνολόγους και πρέσβειρες του Ελληνικού Πολιτισμού στο εξωτερικό.

Πρόεδρος του Heritage and Museums, πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Φίλων των Μουσείων, γενική γραμματέας της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Φίλων των Μουσείων (WFFM), αντιπρόεδρος του Ιδρύματος για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό της Μεσογείου, καθώς και μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, προωθεί το έργο τους και τις ανταλλαγές. Σήμερα, μέσα από την πολύτιμη εμπειρία της προσπαθεί με ένα πολύ σημαντικό Διαγωνισμό «Ζωγραφίζοντας την Ελλάδα», του οποίου είναι δημιουργός και χορηγός, να στρέψει τα μάτια των Ελληνόπουλων σε όλο τον Κόσμο στην διαχρονική αξία του ελληνικού πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια της καριέρας της έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις και βραβεία από την Γαλλική Δημοκρατία, την Ιταλική και Διάκριση του Κογκρέσου των ΗΠΑ.

Στο Tongeren του Βελγίου στο Μουσείο Grecoroman με την Συμέλα Παπαδογιαννάκη και την μητέρα της. Κέρδισε το πρώτο βραβείο του πρώτου μαθητικού διαγωνισμού «Ζωγραφίζοντας την Ελλάδα», που διοργάνωσε το H&M το 2013.

Είναι αλήθεια ότι τα μουσεία για περισσότερο από 30 χρόνια χρησιμοποιούν ως πεδίο συνεργασίας την κινητικότητα έργων τέχνης των συλλογών τους και την ανταλλαγή ειδικών ως ένα μικρό στοιχείο των διεθνών πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ των κρατών. Αντίθετα, στις μέρες μας, τα υπό κατασκευή νέα μουσεία χρησιμοποιούνται ως κέντρα για διμερείς ή πολυμερείς εξωτερικές σχέσεις μεταξύ των κρατών ξεπερνώντας αρκετά τα όρια του πολιτιστικού πλαισίου.

Ποιες είναι οι δραστηριότητες του Heritage & Museums;

Η Λίλα ντε Τσάβες με τον Κλίντον επί προεδρίας του στην Ουάσιγκτον.

Είναι ένας οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που στοχεύει στην προώθηση του παγκόσμιου πολιτισμικού αποθέματος μέσα από ενέργειες επικοινωνίας, εκπαίδευσης και έρευνας. Παρέχουμε συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διαχείρισης έργου σε Μουσεία και Πολιτιστικούς Οργανισμούς για τη μετάβαση στο νέο Internet, την ψηφιοποίηση συλλογών, την δημιουργία προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και τη διαχείριση προγραμμάτων τεχνολογικής έρευνας και ανάπτυξης. Επιπλέον βοηθούμε τους εθελοντές να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή του κόσμου στις προσπάθειές μας. Ο φορέας H&M στην πολιτιστική διπλωματία έχει αποκτήσει διεθνή αναγνώριση και προσκαλείται σε διεθνή Fora, όπου συζητούνται και διαμορφώνονται οι εξελίξεις σε θέματα παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράλληλα είναι υπό την εποπτεία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, ενώ έχει υπογράψει από το 2010 μνημόνιο συνεργασίας με τον εμβληματικό φορέα «EMF EMYA Συμβούλιο της Ευρώπης», του οποίου υπήρξα αντιπρόεδρος από το 2010-2017.

Θα θέλαμε να μας κάνετε μια μικρή ενημέρωση για τον Διαγωνισμό Ζωγραφικής στα σχολεία, που πέτυχε πολύ σαν θεσμός στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και τώρα επιθυμείτε να τον επεκτείνετε και στην Αμερική.

Ο διαγωνισμός αυτός μέχρι σήμερα έχει μια διαπολιτισμική διάσταση με την αμφίδρομη συνεργασία και με άλλες χώρες της Ευρώπης. Σαν στόχο έχουμε την εξωστρέφεια στον χώρο της Παιδείας, προσφέροντας τη δυνατότητα στον μαθητή που θα πάρει το Α’ Βραβείο, να επισκεφθεί συνοδευόμενος από έναν γονέα και να γνωρίσει το Μουσείο, που βραβεύθηκε αντίστοιχα την ίδια χρονιά ως το καλύτερο ευρωπαϊκό Μουσείο από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το πολιτιστικό αυτό ταξίδι, πέρα από την γνωριμία του μαθητή με τον πολιτισμό μιας άλλης ευρωπαϊκής χώρας, του δίνει τη δυνατότητα να δει από κοντά τη σύγχρονη μουσειακή πρακτική, τις πιο πρόσφατες τεχνολογικές καινοτομίες, αλλά και τα νέα επαγγέλματα που δημιουργούνται μέσα από την σύγχρονη λειτουργία και τον επαναπροσδιορισμό των Μουσείων. Ολα αυτά, παρουσιασμένα αντίστοιχα από ειδικούς, λειτουργούν σαν ένα είδος επαγγελματικού προσανατολισμού, πολύ χρήσιμου για την νεολαία μας και ιδίως τα ελληνόπουλα του εξωτερικού, που δεν γνωρίζουν καλά την Ευρώπη ούτε και την Ελλάδα.

Ποιοι είναι οι ομογενειακοί φορείς που θα μπορούσαν σε συνεργασία με το Heritage & Museums να δώσουν αυτή την τόσο πολύτιμη εμπειρία στους μαθητές των ελληνικών σχολείων στις ΗΠΑ;

Η Λίλα ντε Τσάβες με τον πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Φίλων Μουσείων Kenneth Mawson στην Λισσαβώνα το 2009.

Κυρία ντε Τσάβες έχετε ασχοληθεί και διδάξει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό πολλά σεμινάρια για την ιστορία και προέλευση της ελληνικής ενδυμασίας, των υφασμάτων και του κοσμήματος. Πείτε μας δυο λόγια για την μορφή αυτή τέχνης.

Η ελληνική ενδυμασία και το κόσμημα ως μορφές τέχνης είναι βαθιά ριζωμένες στην ελληνική ιστορία, κουλτούρα και παράδοση. Χειροποίητα κομμάτια κοσμημάτων παρουσιάζουν την εξαίρετη λεπτεπίλεπτη δουλειά, που οι σπουδαίοι τεχνίτες δανείζονταν τεχνικές και μοτίβα από τη φύση, από καθημερινές σκηνές και από κλασικά ελληνικά και βυζαντινά σχέδια. Οι τοπικές στολές με ολοκέντητα μέρη στολίζουν τα σώματα, αλλά και συγχρόνως προβάλλουν τον πλούτο και τη θέση αυτών που τις φορούν. Διαμέσου των αιώνων έχουν γίνει αναπόσπαστα μέρη της καθημερινής τους ζωής, των εορτών, των αναμνήσεων και ως οικογενειακά κειμήλια περνούν στις επόμενες γενιές. Αυτοί οι θησαυροί έχουν υμνηθεί από το δημοτικό τραγούδι, από τη λογοτεχνία και την ποίηση και εκτίθενται σε μουσεία σε όλη την Ελλάδα που αξίζει τον κόπο να δείτε.

Οι δικοί σας γονείς πώς σας επηρέασαν ώστε να έχετε αυτή την αφοσίωση στον ελληνικό πολιτισμό και στις τέχνες γενικότερα;

Ο πατέρας μου ήταν συλλέκτης και βιβλιοφάγος. Ενας πολύ μορφωμένος γιατρός με δική του κλινική, που υπήρξε και διευθυντής στο «Σωτηρία» πολύ παλιά, όταν η φυματίωση μας θέριζε στην Ελλάδα. Στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που είχε τα Σαββατοκύριακα, μας έπαιρνε και μας πήγαινε στις κούνιες στην Κηφισιά και εκεί ερχόντουσαν και άλλοι συνάδελφοί του με τα παιδιά τους και μας έκανε μάθημα πολιτισμού! Μας έμαθε να αγαπάμε τον εθελοντισμό και την φιλανθρωπία, γιατί ο ίδιος ήταν πολύ δοτικός και σπουδαίος άνθρωπος. Η μητέρα μου μιλούσε άπταιστα τα Γαλλικά, έπαιζε πιάνο και λάτρευε τον Σοπέν. Μεγάλωσα μέσα στις τέχνες και στον πολιτισμό και αυτό το οφείλω στους γονείς μου που είχαν την άνεση και τις γνώσεις να με προωθήσουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η αγάπη για την πατρίδα και τον ελληνικό μας πολιτισμό εξαρτάται από τα χρήματα ή τις γνώσεις που έχει κάποιος.

Η Λίλα ντε Τσάβες σε νεαρή ηλικία, όταν εργαζόταν στην ΕΟΚ.

Πώς άρχισε η καριέρα σας ως γυναίκα στην Ελλάδα σε μια εποχή που η έννοια της Εθνολογίας και των Εφαρμοσμένων Τεχνών ήταν απόκοσμη από τον μέσο Ελληνα;

Γύρισα πίσω στην Ελλάδα από την Ελβετία, δούλεψα για λίγο στην κλινική του πατέρα μου, αλλά δεν είχα ενδιαφέρον και μετά από μια μικρή περίοδο που εργάστηκα στα γραφεία της ΕΟΚ, με πήραν στο Μουσείο Μπενάκη το 1970, για να ταξινομήσω το αρχείο της Αννας Αποστολάκη. Πολύ σύντομα έγινα υπεύθυνη της Κοπτικής Συλλογής. Εκεί εργάστηκα 25 χρόνια και δημιούργησα ένα πολύ επιτυχημένο σεμινάριο κοσμήματος, το οποίο δίδασκα επί 25 χρόνια. Πολλοί από τους μαθητές μου μέχρι πέρυσι, εξέθεταν στο Design Museum of New York. Επιπλέον έφτιαξα ένα λεύκωμα για τις ελληνικές δαντέλες στο Μουσείο Victoria and Albert, στο οποίο ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να δει για πρώτη φορά τις μοναδικές δαντέλες που για χρόνια μένουν κρυμμένες στο Μουσείο VandA.

Ως πρέσβειρα του ελληνικού πολιτισμού πού έχετε ταξιδέψει κυρία ντε Τσάβες;

Εχω ταξιδέψει πάρα πολύ. Είναι τόσο δυνατό το συναίσθημα να μπορείς να είσαι στην Νήσο του Πάσχα και να μιλάς για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα ή στο Αζερμπαϊτζάν και να μιλάς για τον πολιτισμό μας. Εχω δώσει διαλέξεις σε πανεπιστήμια στην Αμερική, στην Ιταλία στη Γαλλία, στην Ιαπωνία, στην Αργεντινή, στην Εσθονία, στην Κροατία, στην Χιλή, στην Ισπανία, στην Νορβηγία, στην Σιγκαπούρη, στη Μάλτα και σε πολλές άλλες χώρες και είναι τόσο συγκινητικό να βλέπεις πόσο πολύ όλοι οι λαοί αγαπούν τον ελληνικό πολιτισμό. Εμείς οι Ελληνες δεν ξέρω τι ακριβώς κάνουμε, για να τον προβάλουμε! Ενας κούκος, δεν φέρνει την Ανοιξη.

Από αριστερά, οι γονείς τής Λίλα ντε Τσάβες, Αννα και Βασίλης Χρονόπουλος, με ένα φιλικό τους ζευγάρι.

Ποιος είναι ο επόμενος στόχος σας;

Ενα Μουσείο Ελληνισμού χρειάζεται να ιδρυθεί στην Αθήνα. Πρόκειται για μια παλαιά ιδέα του Heritage and Museums, που δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, με πρώτη σκέψη να γίνει ένα μνημείο των Ελλήνων της Διασποράς και συγχρόνως να δημιουργηθεί ένα μουσείο με όλα τα ενθύμια που θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε σε μια αμφίδρομη σχέση. Φανταστείτε, αυτό το σημαντικό και σπάνιο υλικό από όλο τον Κόσμο από την πρώτη μετανάστευση των Ελλήνων μέχρι σήμερα πόσο σημαντικό θα ήταν για να τονίσει την ελληνικότητα και την εξέλιξη του ελληνισμού ανά τους αιώνες. Ο Ελληνισμός μας στην Ευρώπη, την Αυστραλία και την Αμερική είναι μια μεγάλη δύναμη και παντού πρωτεύει… Πρωτεύει, βέβαια, επειδή στο εξωτερικό βρίσκουμε οργανωμένες κοινωνίες, αυτό που μας λείπει στην πατρίδα μας, δυστυχώς. Δεν έχουμε την έννοια της ομαδικότητας και της συλλογικότητας, το οποίο μας δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα. Οι Ελληνες της Διασποράς χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης στις τοπικές κοινωνίες των χωρών που ζουν και δημιουργούν τόσους αιώνες.