Όταν η παράδοση γίνεται άλλοθι και η σιωπή συμφέρον.
Πίσω από την εικόνα της λεβεντιάς και της φιλοξενίας, η Κρήτη αντιμετωπίζει ένα χρόνιο φαινόμενο βίας και αυτοδικίας. Οπλοχρησία, βεντέτες και ανομία συνθέτουν ένα πλέγμα εξουσίας και φόβου, το οποίο συντηρείται από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα αλλά και από κοινωνική ανοχή.
Η Κρήτη είναι τόπος υπερηφάνειας, ιστορίας και αντίστασης. Όμως πίσω από την εικόνα της λεβεντιάς και της φιλοξενίας, επιβιώνει μια σκιώδης πραγματικότητα: η οπλοχρησία, οι βεντέτες, η αυτοδικία και η ανομία. Ένα πλέγμα βίας που δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε απλώς πολιτισμικό υπόλειμμα. Είναι μια κατάσταση συντηρούμενη, με πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά κίνητρα.
Η οπλοκατοχή στην Κρήτη έχει βαθιές ρίζες. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Αντίστασης, το όπλο αποτέλεσε σύμβολο ελευθερίας και τιμής. Όμως η ιστορική αυτή κληρονομιά μετατράπηκε σταδιακά σε ένα νομιμοποιημένο φετίχ εξουσίας, σε εργαλείο επίδειξης ισχύος και «αντριγιάς». Σήμερα, το όπλο δεν υπερασπίζεται την ελευθερία – επιβάλλει τον φόβο.
Οι βεντέτες, από την άλλη, εκφράζουν μια προσωποποιημένη μορφή δικαιοσύνης. Όταν το κράτος θεωρείται απόμακρο ή άδικο, η τιμή και η εκδίκηση παίρνουν τη θέση του νόμου. Αυτός ο κύκλος αίματος, όμως, έχει κοστίσει δεκάδες ζωές και έχει παγιώσει μια κουλτούρα σιωπής. Κανείς δεν μιλά, κανείς δεν καταγγέλλει — γιατί ο δράστης «είναι δικός μας», γιατί «έχει το δίκιο του», γιατί «έτσι γίνεται εδώ». Έτσι, η παρανομία μετατρέπεται σε παράδοση.
1955-2025: Ακόμα και σήμερα, 70 χρόνια μετά οι Βεντέτες (όπως στα Βορίζα του Ηρακλείου), κρατούν τα “σκύπτρα” στο “καπεταναλίκι” της Κρήτης! Νεκροί, τραυματίες, μίσος, πόνος, εκδίκηση για την επόμενη ημέρα…
Δεν μπορούμε όμως να αγνοήσουμε και τη διάσταση των συμφερόντων. Η ανομία δεν επιβιώνει από μόνη της. Υπάρχουν άνθρωποι που επωφελούνται απ’ αυτήν:
παράνομες οικονομικές δραστηριότητες, κυκλώματα όπλων και ναρκωτικών, «μαύρα» εισοδήματα από ζωοκλοπές, καλλιέργειες ή συναλλαγές χωρίς έλεγχο. Όλα αυτά κινούν χρήμα, δημιουργούν εξαρτήσεις, εξασφαλίζουν ψήφους. Και όσο υπάρχουν πολιτικοί, τοπικοί παράγοντες και επιχειρηματίες που σιωπούν ή συμβιβάζονται, η ανομία θα συνεχίζει να είναι ένα σιωπηρό «συμβόλαιο» που συμφέρει όλους – εκτός από την κοινωνία.
Το πιο ανησυχητικό είναι η κοινωνική ανοχή. Οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν με τη διπλή εικόνα του «παλικαριού» και του «αντάρτη», χωρίς να ξεχωρίζουν τη λεβεντιά από τη βία. Η βία, όμως, δεν είναι λεβεντιά. Είναι αδυναμία μεταμφιεσμένη σε τιμή. Και η κοινωνία που τη συγχωρεί, χάνει σιγά-σιγά την ικανότητά της να προχωρήσει.
Η Κρήτη δεν έχει ανάγκη από νέους οπλοφόρους. Έχει ανάγκη από νέους ανθρώπους που θα διεκδικήσουν τον τόπο τους χωρίς φόβο και χωρίς ψευδαισθήσεις. Από εκπαιδευτικούς που θα σπάνε τη σιωπή, από ΜΜΕ που δεν θα εξωραΐζουν το έγκλημα, από πολιτικούς που θα σταματήσουν να χαϊδεύουν αυτιά. Η ανομία δεν είναι πολιτισμός – είναι παραμόρφωση της παράδοσης.
Η Κρήτη μπορεί να ξαναγίνει σύμβολο ελευθερίας, αλλά μόνο όταν η ελευθερία αυτή σημαίνει σεβασμό στον νόμο, στη ζωή και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Το όπλο που κάποτε υπερασπίστηκε τον τόπο, δεν μπορεί πια να είναι το έμβλημά του. Ήρθε η ώρα να το αφήσει κάτω.
Π.Β.Π.
