*Γράφει η Στέλλα Ζαχαριουδάκη – Αρθρογράφος
Χιλιάδες έφηβοι καλούνται κάθε χρόνο να σηκώνουν στους ώμους τους ένα βάρος δυσανάλογο της ηλικίας τους: τις Πανελλήνιες εξετάσεις.
Στην Ελλάδα, όλο αυτό μοιάζει με ιεροτελεστία, ένα τελετουργικό με «αυστηρούς» κανόνες, που έχουν αρχή, μέση και τέλος, ένα τέλος με μοναδικό στόχο την «επιτυχία», σύμφωνα πάντα με τα στερεότυπα της κοινωνίας η οποία σε συνδυασμό με το παρωχημένο σύστημα εξετάσεων δείχνει ένα μονόδρομο στα παιδιά.
Οι Πανελλήνιες είναι ο θεσμός που θα κρίνει τις επιδόσεις, τις γνώσεις, την αξία μέσα από μία γραπτή εξέταση που ουσιαστικά δεν εξετάζει πραγματικά ποιος είσαι, αλλά μόνο πόσο καλά αποστήθισες την ύλη που σου δόθηκε, πόσο καλή τεχνική, αντί για γνώση, σου δίδαξε το φροντιστήριο.
Αν περάσεις, η «επιτυχία» είναι συχνά κενή περιεχομένου. Πόσοι βρίσκονται σε σχολές που δεν επιθυμούν, μόνο και μόνο επειδή «έβγαλαν τα μόρια»; Πόσοι αποφοιτούν με πτυχία χωρίς επαγγελματικό αντίκρισμα;
Από την άλλη, το να «αποτύχεις» στιγματίζει. Όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Σαν να μην είσαι αρκετός. Σαν να πρέπει να επανορθώσεις. Για ποιο έγκλημα όμως; Το ότι δεν έγραψες καλά ένα τρίωρο;
Η αξία ενός νέου ανθρώπου δεν μπορεί και δεν πρέπει να κρίνεται από τέσσερα τρίωρα εξέτασης.
Από την άλλη πλευρά η αγωνία των γονιών δικαιολογημένη μεν, μα συχνά ασφυκτική, εντείνει το φόβο και το άγχος κάνοντας τους εξεταζόμενους να έχουν στο μυαλό τους φράσεις όπως «αν δεν περάσεις, απέτυχες», το ότι «αυτό θα καθορίσει το μέλλον σου», το ότι «η αξία σου μετριέται σε μόρια».
Μέσα σε όλο αυτό χάνεται κάτι πολύ σημαντικό, το ίδιο το παιδί.
Πόσοι μαθητές δεν νιώθουν λίγοι; Πόσοι ταυτίζουν την αξία τους με μια σχολή; Πόσοι χάνουν την όρεξή τους για μάθηση;
Οι Πανελλήνιες θα έπρεπε να είναι απλώς μια επιλογή, όχι μονόδρομος. Το μέλλον δεν εξαρτάται από μία τρίωρη εξέταση αλλά από το πείσμα, τη θέληση και τη δημιουργικότητα.
Αλήθεια, το σύστημα πόσο δίνει το δικαίωμα στα παιδιά να αποτύχουν; Πόσο τα αφήνει μέσα από το άγχος τους να δουν ότι οι πανελλήνιες δεν είναι μονόδρομος στη εξέλιξή τους. Είναι μία από τις διαδρομές, και όχι η διαδρομή.
Και ποιο το μέλλον όσων «πέτυχαν»; Η εισαγωγή σε μια σχολή που δεν επέλεξαν ουσιαστικά, αλλά προέκυψε βάσει μορίων, οδηγεί συχνά σε φοιτητές δίχως όραμα, σε επαγγελματίες δίχως πάθος.
Από την άλλη, όσοι «αποτύχουν» δεν σημαίνει πως δεν είχαν ικανότητες αλλά σε συνάρτηση με τα παραπάνω το πιο πιθανό είναι να μην τους ταιριάζει αυτό το καλούπι των εξετάσεων.
Κάπως έτσι το όραμα για “επιτυχία”, “μόρφωση” και “μέλλον” γίνεται η παγίδα που αποτρέπει τους νέους να προσπαθήσουν ξανά μέχρι να φτάσουν στο δικό τους πραγματικό στόχο.
Τα στατιστικά στοιχεία του 2024 αναδεικνύουν την υψηλή αποτυχία σε βασικά μαθήματα και την περιορισμένη επιτυχία στις υψηλότερες βαθμολογίες.
Στις Πανελλαδικές του 2024 συμμετείχαν 90.416 υποψήφιοι (74.847 από ΓΕΛ και 15.569 από ΕΠΑΛ). Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία:
- Το 59,8% των μαθητών απέτυχε στο μάθημα της Ιστορίας.
- Στη Φυσική, απέτυχε το 58,9%.
- Στα Μαθηματικά: 58,3% κάτω από τη βάση.
- Πάνω από το 40% έγραψε κάτω από 10 σε Πληροφορική, Οικονομία και Αρχαία Ελληνικά.
Τα ποσοστά αριστούχων (18-20) είναι ελάχιστα: π.χ. στα Μαθηματικά μόλις 4,6%.
Και τότε τίθεται το ερώτημα: φταίνε τα παιδιά, ή ένα σύστημα που επιμένει να τα ωθεί σε αποστήθιση, τυποποιημένη σκέψη και ψυχολογική εξάντληση;
Ως παρατηρητής, πρώην μαθήτρια αυτού του συστήματος, αλλά και γονέας που βίωσα το άγχος του παιδιού μου, θεωρώ ότι οι Πανελλήνιες είναι περισσότερο παγίδα παρά δοκιμασία. Όχι λόγω δυσκολίας, αλλά γιατί ορίζεται το μέλλον με βάση στιγμιαίες επιδόσεις, όχι τη συνολική πορεία των παιδιών.
Και αυτό δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε αποτελεσματικό. Είναι απλώς παλιό, και το μέλλον δεν πρέπει να γράφεται με μόρια αλλά με επιλογές και δεύτερες ευκαιρίες.
