Ο “πρόεδρος στη σκιά” που άλλαξε για πάντα την αμερικανική εξουσία
Ο Ντικ Τσέινι, μία από τις πιο ισχυρές και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της αμερικανικής πολιτικής, πέθανε σε ηλικία 84 ετών. Η οικογένειά του ανακοίνωσε ότι ο πρώην αντιπρόεδρος απεβίωσε το πρωί της Τρίτης, περιστοιχισμένος από τη σύζυγό του, Λιν, και τις δύο κόρες του, Λιζ και Μαίρη, «από επιπλοκές πνευμονίας και καρδιοαγγειακής νόσου».
Για σχεδόν μισό αιώνα, ο Τσέινι βρισκόταν στο επίκεντρο της αμερικανικής εξουσίας. Θεωρήθηκε ο αντιπρόεδρος με τη μεγαλύτερη επίδραση και μυστικότητα στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών του δίπλα στον Τζορτζ Μπους (2001–2009), καθόρισε τις κρίσιμες αποφάσεις για τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», επηρεάζοντας σε βάθος την πορεία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Όπως έγραψε ο δημοσιογράφος Μπάρτον Γκέλμαν, «το χέρι του Τσέινι παρέμενε αόρατο — ακόμη και για τους συναδέλφους του». Ήταν ο άνθρωπος πίσω από τις αποφάσεις, ο “πρόεδρος στη σκιά” που κινούσε τα νήματα μεθοδικά και αθόρυβα.
Από το Ουαϊόμινγκ στην Ουάσιγκτον
Γεννημένος το 1941 στη Νεμπράσκα, ο Ρίτσαρντ Μπρους Τσέινι μεγάλωσε με την πεποίθηση ότι η πολιτική είναι το εργαλείο με το οποίο διαμορφώνεται η ιστορία. Ξεκίνησε την καριέρα του τη δεκαετία του ’70 στο πλευρό του Ντόναλντ Ράμσφελντ, στο περιβάλλον των προέδρων Νίξον και Φορντ. Το 1975 έγινε προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, κερδίζοντας τη φήμη του ανθρώπου που «ελέγχει τα πάντα χωρίς να φαίνεται».
Το 1978 εξελέγη βουλευτής του Ουαϊόμινγκ και αναδείχθηκε σε σημαίνουσα φυσιογνωμία των Ρεπουμπλικανών. Το 1989, ο πρόεδρος Τζορτζ Χ. Ου. Μπους τον διόρισε υπουργό Άμυνας. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Πολέμου του Κόλπου, ο Τσέινι έγινε σύμβολο ψυχρής στρατηγικής και ρεαλισμού, προτιμώντας τις αποφασιστικές ενέργειες από τη ρητορική.
Το “Δόγμα του Ενός τοις Εκατό” και η νέα εποχή πολέμου
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, ο Τσέινι ανέλαβε κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της κρίσης. Από το υπόγειο καταφύγιο του Λευκού Οίκου, οργάνωσε την άμεση απάντηση των ΗΠΑ και έθεσε τα θεμέλια για την επόμενη φάση: τον «παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».
Εκεί διαμόρφωσε το περίφημο “Δόγμα του 1%”: ακόμη κι αν υπάρχει μόνο μία πιθανότητα στο εκατό να απειλείται η χώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ενεργήσουν σαν να είναι βεβαιότητα. Με αυτό το σκεπτικό, δικαιολογήθηκαν οι προληπτικοί πόλεμοι, οι επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, καθώς και οι πρακτικές «ενισχυμένων ανακρίσεων» που προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις.
Ο ίδιος πίστευε βαθιά ότι «οι πόλεμοι δεν κερδίζονται με άμυνα», φράση που αποτύπωνε την ψυχρή, ρεαλιστική του ματιά στον κόσμο.
Ο “Νταρθ Βέιντερ” της Ουάσιγκτον
Ο Τσέινι υπήρξε πρόσωπο λατρείας και αποστροφής. Για τους υποστηρικτές του, ήταν ο άνθρωπος που «προστάτευσε την Αμερική σε μια σκοτεινή εποχή». Για τους επικριτές του, ήταν ο αρχιτέκτονας ενός καθεστώτος παρακολούθησης, πολέμων και παραβιάσεων δικαιωμάτων.
Ο ίδιος αντιμετώπιζε με χιούμορ τον χαρακτηρισμό του «Νταρθ Βέιντερ». Ο πρώην πρόεδρος Τζορτζ Μπους τον είχε αποκαλέσει «Old Iron Ass» — «Σιδερένιο Καθίκι» — επειδή συγκέντρωσε υπερβολική εξουσία στην αντιπροεδρία.
Το 2015, σε τελετή στο Καπιτώλιο, ο Τζορτζ Μπους τον τίμησε, λέγοντας: «Για οκτώ καθοριστικά χρόνια επωφελήθηκα από τη σοφή του καθοδήγηση». Ο ίδιος απάντησε λιτά: «Εδώ υπήρξε ένας άνθρωπος που πίστεψε στην Αμερική».
Μια τελευταία πράξη θάρρους
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Τσέινι έδειξε ότι πίστευε περισσότερο στους θεσμούς παρά στα κόμματα. Υποστήριξε την κόρη του, Λιζ Τσέινι, όταν εκείνη αντιτάχθηκε στον Ντόναλντ Τραμπ και συμμετείχε στην επιτροπή για τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου.
«Σε όλη την ιστορία της χώρας μας, δεν υπήρξε ποτέ άνθρωπος που να απείλησε περισσότερο τη Δημοκρατία μας από τον Ντόναλντ Τραμπ», είχε δηλώσει ο Τσέινι το 2022. Έναν χρόνο αργότερα, δήλωσε ότι θα ψήφιζε την Καμάλα Χάρις, λέγοντας: «Το καθήκον μας είναι να θέτουμε τη χώρα πάνω από τα κόμματα».
Από το Λίνκολν της Νεμπράσκα ως το υπόγειο του Λευκού Οίκου την 11η Σεπτεμβρίου, ο Ντικ Τσέινι έζησε τη ζωή ενός ανθρώπου που πίστεψε πως η εξουσία δεν ανήκει σε όσους τη διεκδικούν φανερά ,αλλά σε όσους τη γνωρίζουν σε βάθος.
