*Γράφει η Μαρωβήτα Νικολαΐδου, Επικοινωνιολόγος-Πολιτικός Επιστήμων
Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προχωρά στο 2025, αντιμετωπίζει μια διπλή επιταγή: την αντιμετώπιση συνεχιζόμενων κρίσεων και τη χάραξη στρατηγικής για μακροπρόθεσμες προκλήσεις. Η αλληλεπίδραση γεωπολιτικών μεταβολών, οικονομικής ασφάλειας, κλιματικής πολιτικής και εσωτερικής συνοχής δημιουργεί ένα πολύπλοκο υπόβαθρο για τις φιλοδοξίες της Ένωσης.
Βραχυπρόθεσμες Προτεραιότητες και Συνεχιζόμενες Κρίσεις
Παρά τις ελπίδες για υπέρβαση της διαχείρισης κρίσεων, οι άμεσες προτεραιότητες της ΕΕ παραμένουν έντονα επηρεασμένες από εξωτερικές απειλές και οικονομικές πιέσεις. Η υπεράσπιση της Ουκρανίας συνεχίζει να κυριαρχεί στην ατζέντα της, μαζί με τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας και τη διαχείριση πληθωριστικών πιέσεων που, αν και υποχωρούν, εξακολουθούν να επηρεάζουν άνισα τα κράτη-μέλη. Αυτές οι ανησυχίες υπογραμμίζουν τη σημασία της διατήρησης αλληλεγγύης και αποφασιστικής δράσης για την προστασία της ευρωπαϊκής σταθερότητας.
Κλιματική Πολιτική και Πράσινη Μετάβαση
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, εισερχόμενη σε μια κρίσιμη φάση εφαρμογής, θα δοκιμάσει τη δέσμευση της Ένωσης για απανθρακοποίηση. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα—από πλημμύρες έως καύσωνες—εντείνουν την ανάγκη μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ευθυγράμμισης των βιομηχανικών στρατηγικών με περιβαλλοντικούς στόχους. Ωστόσο, η εξισορρόπηση των αναγκών των κρατών-μελών, ειδικά εκείνων με υψηλότερα επίπεδα χρέους ή πολιτική αστάθεια, θα είναι καθοριστική.
Κλειδί για την επιτυχία θα είναι η ευθυγράμμιση πολιτικών που στοχεύουν νοικοκυριά και βιομηχανίες. Όπως επισημαίνεται στην Έκθεση Draghi, η επίτευξη αύξησης της παραγωγικότητας παράλληλα με την απανθρακοποίηση απαιτεί φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στην ενιαία αγορά και μεγαλύτερο συντονισμό πολιτικών και επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ. Η αποτυχία να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα θα μπορούσε να επιδεινώσει τις πολιτικές και οικονομικές ανισότητες, απειλώντας τη συνοχή της Ένωσης.
Οικονομική Ασφάλεια και Βιομηχανική Πολιτική
Η ατζέντα οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ πρέπει να πλοηγηθεί μεταξύ εσωτερικών διαιρέσεων και εξωτερικών προκλήσεων. Η Έκθεση Draghi υποστηρίζει μια ισχυρή βιομηχανική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων απαιτήσεων τοπικού περιεχομένου για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών και κρατικής στήριξης για αναδυόμενους και παραδοσιακούς τομείς. Ωστόσο, η συναίνεση για την έκταση αυτών των μέτρων παραμένει ασαφής.
Το ζήτημα της χρηματοδότησης αποτελεί σημαντική πρόκληση. Η απροθυμία της ΕΕ να δεσμευτεί σε κοινές επενδύσεις, προτιμώντας μοντέλα χρηματοδότησης που καθοδηγούνται από τα κράτη-μέλη, θα δημιουργήσει προβλήματα στην ενιαία αγορά και θα αποδυναμώσει τη συλλογική βιομηχανική ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, εξωτερικές πιέσεις, όπως οι πολιτικές πράσινης τεχνολογίας των ΗΠΑ και της Κίνας, θέτουν σε δοκιμασία την ικανότητα της ΕΕ να παραμείνει ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πολιτικός Κατακερματισμός και Λαϊκισμός
Ο πολιτικός κατακερματισμός εντός της ΕΕ συνεχίζει να δυσχεραίνει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Λαϊκιστές ηγέτες, όπως ο Βίκτορ Όρμπαν και η Τζόρτζια Μελόνι, αντιπροσωπεύουν διαφορετικές προσεγγίσεις που περιπλέκουν την επίτευξη συναίνεσης. Η κοινωνική δυσαρέσκεια που τροφοδοτείται από τον πληθωρισμό και τη στασιμότητα των μισθών προσφέρει γόνιμο έδαφος για λαϊκιστικές ρητορικές, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ενότητα της Ένωσης.
Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι τάσεις, η ΕΕ πρέπει να διατυπώσει μια σαφή κοινωνική συμφωνία, ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, που να καλύπτει θέσεις εργασίας, μισθούς και βιομηχανική στρατηγική. Αυτό θα είναι κρίσιμο για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών και την αποφυγή περαιτέρω πόλωσης, καθώς η Ένωση αντιμετωπίζει αμφιλεγόμενες συζητήσεις για τη μετανάστευση, την οικονομική πολιτική και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Θεσμική Μεταρρύθμιση και Διακυβέρνηση
Το μοντέλο διακυβέρνησης της ΕΕ βρίσκεται υπό πίεση, καθώς οι κανόνες ομοφωνίας εμποδίζουν την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων. Σταδιακές αλλαγές, όπως η επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας, ενδέχεται να κερδίσουν έδαφος το 2025. Ωστόσο, η εξισορρόπηση της εθνικής κυριαρχίας με την ανάγκη για πιο ευέλικτες διαδικασίες παραμένει μια τεράστια πρόκληση.
Η Ένωση πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την ατζέντα διεύρυνσης, ιδιαίτερα υπό το φως των γεωπολιτικών ανταγωνισμών με τη Ρωσία. Χώρες όπως η Μολδαβία και η Γεωργία παραμένουν σε αδιέξοδο, αναδεικνύοντας την επείγουσα ανάγκη για μια συνεκτική στρατηγική διεύρυνσης. Επίσης, η Ρωσία διατηρεί ισχυρές σχέσεις με τη Σερβία και τους Σέρβους της Βοσνίας, βασιζόμενη τόσο στη κοινή θρησκεία όσο και στα στρατηγικά συμφέροντα. Το Κρεμλίνο εκμεταλλεύεται αυτούς τους ιστορικούς δεσμούς για να αντιταχθεί στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Αυτό επιτρέπει στη Μόσχα να διατηρεί παρουσία στα Βαλκάνια και να εμποδίζει τις διαδικασίες Ευρωατλαντικής ολοκλήρωσης. Για τη Σερβία, είναι σημαντικό να κρατά τη Ρωσία κοντά, καθώς η δύναμη βέτο της Ρωσίας στον ΟΗΕ μπορεί να αποτρέψει το Κόσοβο από το να γίνει μέλος.
Σημειώνεται ότι τα τελευταία χρόνια η Σερβία έχει ενισχύσει την εξοπλιστική της δύναμη, προκαλώντας ανησυχία στις γειτονικές χώρες και φόβο σε πολλούς που υπέφεραν από τις σερβικές θηριωδίες. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Σερβίας είναι δέκα φορές μεγαλύτερος από εκείνον του Κοσόβου, με τη στρατιωτική της ισχύ να ξεπερνά τη συνδυασμένη δύναμη όλων των άλλων πρώην γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών.
Ισορροπία Βιομηχανικής Πολιτικής και Εμπορίου
Οι φιλοδοξίες της ΕΕ για βιομηχανική πολιτική, ειδικά στον τομέα των καθαρών τεχνολογιών, απαιτούν προσεκτική ευθυγράμμιση με τους παγκόσμιους κανόνες εμπορίου. Η Έκθεση Draghi υπογραμμίζει την ανάγκη για μηχανισμούς χρηματοδότησης που αποφεύγουν προστατευτικά μέτρα, ενώ ενθαρρύνουν την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Η διασφάλιση ισότιμης οικονομικής στήριξης μεταξύ των κρατών-μελών θα είναι κρίσιμη για τη μείωση των ανισοτήτων εντός της ΕΕ.
Γεωπολιτική Σταθερότητα και Ασφάλεια
Η γεωπολιτική αστάθεια παραμένει μείζονα ανησυχία. Η συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία υπογραμμίζει τη σημασία ισχυρών πολιτικών άμυνας της ΕΕ και διατλαντικής συνεργασίας. Ωστόσο, η αβεβαιότητα γύρω από τη μελλοντική στάση των ΗΠΑ προς το ΝΑΤΟ και την παγκόσμια ασφάλεια περιπλέκει τον στρατηγικό σχεδιασμό.
Πέρα από την Ουκρανία, η αστάθεια στον «Παγκόσμιο Νότο» και οι αλλαγές στη Μέση Ανατολή προσθέτουν επίπεδα πολυπλοκότητας στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί ενιαία προσέγγιση στις εξωτερικές σχέσεις και δέσμευση για δημοκρατικές αξίες σε έναν ολοένα και πιο πολυπολικό κόσμο.
Το στοίχημα της μετεξέλιξης της ΕΕ από οικονομική σε γεωπολιτική δύναμη
Η πορεία της ΕΕ το 2025 εξαρτάται από την ικανότητά της να διαχειριστεί αυτές τις αλληλένδετες προκλήσεις με στρατηγική προνοητικότητα και συλλογική αποφασιστικότητα. Η εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας, η ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας, η διαχείριση του πολιτικού κατακερματισμού και η αντιμετώπιση γεωπολιτικών εντάσεων απαιτούν συντονισμένη, τολμηρή δράση.
Η επιτυχία θα εξαρτηθεί από την υπέρβαση των εσωτερικών διαιρέσεων και την καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης. Εναρμονίζοντας τις βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις κρίσεων με μακροπρόθεσμες στρατηγικές, η ΕΕ μπορεί να καθιερωθεί ως ανθεκτικός και συνεκτικός παράγοντας στη διεθνή σκηνή. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης σε μια εποχή άνευ προηγουμένου πολυπλοκότητας.
