*Γράφει η Μαρωβήτα Νικολαϊδου, Πολιτικός Επιστήμονας – Επικοινωνιολόγος
Η Κίνα, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα έχουν καταστεί κρίσιμοι εταίροι της Ρωσίας. Η νέα αντι-δυτική σύμπραξη δεν είναι ένας επίσημος “άξονας”, αλλά ένα πλέγμα συμφερόντων που επιδιώκει να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη όπως τη γνωρίζαμε.
Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 ανέτρεψε ριζικά τις δυτικές παραδοχές για τη Μόσχα. Η Ρωσία δεν είναι πλέον ένας “προβληματικός εταίρος”, αλλά ο πυρήνας ενός νέου γεωπολιτικού συνασπισμού αυταρχικών δυνάμεων που επιδιώκουν να υπονομεύσουν την αμερικανοκεντρική διεθνή τάξη. Το σχήμα που οι αναλυτές αποκαλούν «CRINK» (China–Russia–Iran–North Korea) συνιστά τη θεμελιώδη βάση αυτού του αναδυόμενου αντι-δυτικού μετώπου.
Παρότι το «CRINK» δεν είναι επίσημη συμμαχία, η στρατηγική του σημασία είναι τεράστια. Οι τέσσερις χώρες, ενωμένες όχι από κοινές αξίες αλλά από κοινή αγανάκτηση, έχουν οικοδομήσει ένα πλέγμα αμοιβαίων εξαρτήσεων που επιτρέπει στη Μόσχα να συνεχίζει τον πόλεμο και να προβάλλει παγκόσμια επιρροή παρά τις κυρώσεις. Οι σχέσεις αυτές δεν είναι συμμετρικές· είναι όμως λειτουργικές και, για τη Ρωσία, υπαρξιακές.
Κίνα: ο πυλώνας του συστήματος Πούτιν
Από όλες τις χώρες του «CRINK», η Κίνα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ρωσικής επιβίωσης. Η σχέση Μόσχας–Πεκίνου έχει περάσει από φάσεις σύγκρουσης και προσέγγισης επί τρεις αιώνες. Από τη ρήξη του 1969 στα σύνορα του Ουσούρι μέχρι την «εταιρική σχέση χωρίς όρια» του 2022, οι δύο δυνάμεις έμαθαν να συμβιώνουν μέσα σε αμοιβαία καχυποψία και συμφέρον.
Η ρωσοκινεζική συνεργασία είναι πρωτίστως συναλλακτική. Η Μόσχα παρέχει φθηνή ενέργεια και πρώτες ύλες· το Πεκίνο εξασφαλίζει τεχνολογία, ηλεκτρονικά εξαρτήματα και διπλωματική κάλυψη. Από την έναρξη του πολέμου, η Κίνα έχει μετατραπεί σε οικονομική σανίδα σωτηρίας: απορροφά το 26% του ρωσικού εμπορίου και προμηθεύει το 90% των μικροηλεκτρονικών που τροφοδοτούν τη ρωσική πολεμική βιομηχανία. Οι συναλλαγές γίνονται πλέον σε ρούβλια και γουάν, μειώνοντας δραστικά τη χρήση δολαρίου.
Η σχέση, ωστόσο, παραμένει άνιση. Η Ρωσία είναι για την Κίνα στρατηγικά χρήσιμη αλλά αντικαταστάσιμη. Ο Πούτιν, έχοντας αποκόψει τους δεσμούς με την Ευρώπη, έχει αποδεχθεί τον ρόλο του μικρότερου εταίρου στο κινεζικό όραμα μιας «πολυπολικής παγκόσμιας τάξης». Για το Πεκίνο, η Ρωσία είναι το εργαλείο αποσταθεροποίησης της Δύσης· για τη Μόσχα, η Κίνα είναι το τελευταίο δίχτυ επιβίωσης.
Αυτό το «χωρίς όρια» εταιρικό σχήμα έχει, στην πραγματικότητα, πολλαπλά όρια. Οι κινεζικές υπηρεσίες πληροφοριών κατασκοπεύουν συστηματικά τη ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα στην Ουκρανία, ενώ η FSB θεωρεί το Πεκίνο «δυνητικό αντίπαλο». Παρά τη ρητορική περί “συνόδου πεπρωμένου”, η στρατηγική εμπιστοσύνη είναι ανύπαρκτη. Ωστόσο, όσο η Κίνα χρειάζεται μια αντιπαραθετική σχέση με τις ΗΠΑ και η Ρωσία χρειάζεται αγοραστές, η συνεργασία θα συνεχίζεται, γιατί εξυπηρετεί και τις δύο.
Ιράν: ο σιωπηλός επιταχυντής του πολέμου
Αν η Κίνα κρατά τη ρωσική οικονομία ζωντανή, το Ιράν κρατά το ρωσικό στρατό στον αέρα. Από τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής, τα ιρανικά drones τύπου Shahed αποτέλεσαν κρίσιμο εργαλείο στον πόλεμο φθοράς κατά της Ουκρανίας. Η παραγωγή τους μεταφέρθηκε σε ρωσικό έδαφος, καθιστώντας το Ιράν ουσιαστικά συν-κατασκευαστή του ρωσικού οπλοστασίου.
Η σχέση Μόσχας–Τεχεράνης δεν είναι νέα. Οι δύο χώρες συνεργάστηκαν στενά στον συριακό εμφύλιο υπέρ του καθεστώτος Άσαντ και έκτοτε ανέπτυξαν κοινό λόγο περί “αντι-ηγεμονισμού”. Η Συνθήκη Ολοκληρωμένης Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης που υπέγραψαν το 2025 επισημοποίησε αυτήν την πορεία. Η Ρωσία βλέπει το Ιράν ως γέφυρα προς τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο· η Τεχεράνη βλέπει τη Μόσχα ως προστάτη απέναντι στη Δύση.
Πίσω από τη ρητορική συνεργασία, όμως, υπάρχουν όρια. Η Ρωσία δεν έχει δεσμευθεί να υπερασπιστεί το Ιράν σε περίπτωση επίθεσης από το Ισραήλ ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Μόσχα φοβάται μια υπερενίσχυση της Τεχεράνης που θα τη μετατρέψει σε ενεργειακό ανταγωνιστή. Παράλληλα, οι ρωσοϊσραηλινές σχέσεις, αν και ψυχρές μετά το 2023, διατηρούν διαύλους επικοινωνίας, καθώς εκατομμύρια Ρώσοι μετανάστευσαν στο Ισραήλ από την πρώην ΕΣΣΔ.
Το Ιράν παραμένει για τον Πούτιν εργαλείο γεωπολιτικής παράκαμψης. Μέσω του Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά–Νότου (INSTC), η Ρωσία παρακάμπτει τα δυτικά λιμάνια και τις κυρώσεις, αποκτώντας πρόσβαση σε αγορές της Νότιας Ασίας. Η Τεχεράνη, από την πλευρά της, απολαμβάνει τεχνολογικά οφέλη και διεθνή αναβάθμιση χωρίς να εκτεθεί ευθέως σε πόλεμο. Είναι μια σχέση αμοιβαίας χρησιμότητας, όχι εμπιστοσύνης.
Βόρεια Κορέα: ο απρόβλεπτος εταίρος
Το τρίτο μέλος του «CRINK», η Βόρεια Κορέα, είναι ίσως το πιο επικίνδυνο. Η Πιονγιάνγκ παρέχει στη Ρωσία πυρομαχικά, οβίδες και, από το 2024, ακόμη και στρατιώτες για το μέτωπο του Κουρσκ. Περίπου 12.000 Βορειοκορεάτες συμμετείχαν στις μάχες, σύμφωνα με δυτικές εκτιμήσεις, αποκαλύπτοντας μια νέα μορφή στρατιωτικής εξάρτησης της Ρωσίας από ένα απομονωμένο καθεστώς.
Τον Ιούνιο του 2024, Πούτιν και Κιμ υπέγραψαν Συνθήκη Αμοιβαίας Άμυνας, την πρώτη από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία υπόσχεται στρατιωτική συνδρομή αν δεχθεί επίθεση η Πιονγιάνγκ, και η Βόρεια Κορέα δεσμεύεται να στηρίξει τη Μόσχα στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η συμφωνία εγκαινιάζει μια νέα εποχή συνεργασίας μεταξύ δύο κρατών που βρίσκονται υπό σκληρές διεθνείς κυρώσεις και επιδιώκουν την αλληλοβοήθεια ως στρατηγική επιβίωσης.
Η αξία της Βόρειας Κορέας για τη Ρωσία είναι κυρίως υλική: φθηνά όπλα, πυρομαχικά και πολιτική στήριξη στα φόρα του ΟΗΕ. Για την Πιονγιάνγκ, η συνεργασία προσφέρει πρόσβαση σε ρωσική τεχνολογία πυραύλων και διπλωματική αναγνώριση που σπάνια απολαμβάνει. Όμως η εμπλοκή της εγκυμονεί κινδύνους: κάθε υπέρβαση από τον Κιμ θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση στην κορεατική χερσόνησο, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμη και το Πεκίνο.
Το «CRINK» ως “Άξονας Ανατροπής”
Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών αποφεύγουν να χαρακτηρίσουν το «CRINK» ως “άξονα” με την κλασική έννοια. Δεν πρόκειται για θεσμοθετημένη στρατιωτική συμμαχία, αλλά για ένα δίκτυο διμερών σχέσεων που συγκλίνουν στον κοινό στόχο της ανατροπής του δυτικού status quo. Όπως γράφουν οι Andrea Kendall-Taylor και Richard Fontaine, στο Foreign Affairs, “The Axis of Upheaval: How Autocracies Are Redrawing the Global Map,” τον Μάρτιο του 2025, πρόκειται για έναν “Άξονα Ανατροπής”, μια συλλογή δυσαρεστημένων δυνάμεων που απορρίπτουν τις αρχές και τους θεσμούς του φιλελεύθερου διεθνισμού.
Η οπτική επιβεβαίωση αυτής της σύγκλισης ήρθε τον Σεπτέμβριο του 2025, στη στρατιωτική παρέλαση του Πεκίνου για τα 80 χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ασία. Οι Σι Τζινπίνγκ, Βλαντίμιρ Πούτιν, Μασούντ Πεζεσκιαν και Κιμ Γιονγκ Ουν στάθηκαν πλάι-πλάι στην εξέδρα, παρακολουθώντας τα κινεζικά διηπειρωτικά βλήματα DF-5C και DF-61 να περνούν από μπροστά τους.
Ήταν η πιο θεαματική απεικόνιση μιας νέας παγκόσμιας τάξης που επιδιώκει να αποδυναμώσει την αμερικανική ηγεμονία.
Η σκηνή, με τρεις αυταρχικούς ηγέτες και έναν αναθεωρητή, λειτούργησε ως μήνυμα προς τη Δύση: το «CRINK» δεν είναι απλώς ένα ιδεολογικό αφήγημα, αλλά ένα στρατηγικά εξοπλισμένο σύστημα εναλλακτικής ισχύος.
Ο ιστορικός Φίλιπ Ζέλικοου προειδοποιεί ότι η συνεργασία των μελών του «CRINK» είναι στενότερη από εκείνη των μελών του αρχικού Άξονα πριν από το Περλ Χάρμπορ. Ωστόσο, άλλοι, όπως η Elizabeth Wishnick του FPRI, τονίζουν ότι η σύγκριση είναι παραπλανητική: δεν υπάρχει κοινό στρατηγείο, ούτε συντονισμένη διοίκηση. Είναι ένα ευέλικτο πλέγμα επιβίωσης, όχι μια ενιαία πολεμική μηχανή.
Οι στρατηγικές προκλήσεις για τη Δύση
Η Δύση αντιμετωπίζει ένα δύσκολο δίλημμα. Η διάλυση του «CRINK» είναι ανέφικτη, η ανάσχεσή του όμως επιτακτική. Η Κίνα παραμένει η μόνη δύναμη ικανή να προκαλέσει συστημική πρόκληση στις Ηνωμένες Πολιτείες σε όλα τα πεδία, οικονομικό, τεχνολογικό, στρατιωτικό. Το Ιράν επιδεικνύει ευελιξία και επιρροή από τη Μεσόγειο έως τον Περσικό Κόλπο. Η Βόρεια Κορέα δοκιμάζει πυραύλους μεγάλης εμβέλειας και υποστηρίζει ενεργά τη Ρωσία στο πεδίο.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μετατραπεί σε καταλύτη αυτής της σύγκλισης. Οι κυρώσεις, αντί να απομονώσουν τη Ρωσία, επιτάχυναν τη δημιουργία εναλλακτικών διαύλων πληρωμών, ενεργειακών και εμπορικών δικτύων από τη Σαγκάη έως την Τεχεράνη. Η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν προωθούν τη διεύρυνση των BRICS και του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης ως εναλλακτικών θεσμών απέναντι στη G7 και στο ΝΑΤΟ.
Η πρόκληση για τις δυτικές δημοκρατίες δεν είναι μόνο στρατιωτική. Είναι πολιτική και ιδεολογική: να πείσουν τον Παγκόσμιο Νότο ότι η Δύση εξακολουθεί να προσφέρει ασφάλεια, ανάπτυξη και αξιοπρέπεια σε έναν κόσμο όπου οι αυταρχίες μιλούν τη γλώσσα της “δικαιοσύνης” και της “κυριαρχίας”. Όπως δείχνει η μαζική παρουσία κρατών της Ασίας και της Αφρικής στη στρατιωτική παρέλαση του Πεκίνου, η αφήγηση του “νέου κόσμου” βρίσκει ακροατήριο.
Το διακύβευμα
Το «CRINK» δεν είναι μια παρένθεση. Είναι το σύμπτωμα μιας βαθύτερης ιστορικής μετατόπισης. Η Ρωσία, αποκομμένη από τη Δύση, έχει μετατραπεί σε καταλύτη ενός συστήματος αυταρχικής αλληλεγγύης που αντλεί ισχύ από την αγανάκτηση, την οικονομική αλληλεξάρτηση και την τεχνολογική συνεργασία. Το αν αυτό το μπλοκ θα αποκτήσει θεσμική υπόσταση ή θα παραμείνει άτυπο εξαρτάται τόσο από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία όσο και από τη συνοχή της Δύσης.
Η αντιμετώπισή του απαιτεί νηφαλιότητα, υπομονή και στρατηγική συνέπεια. Η αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας, η συγκράτηση της κινεζικής επιρροής και η εμπλοκή του Παγκόσμιου Νότου σε μια δίκαιη διεθνή αρχιτεκτονική δεν είναι τρεις ξεχωριστοί στόχοι· είναι τρεις όψεις του ίδιου αγώνα.
Γιατί σε έναν κόσμο που δεν είναι πια μονοπολικός, η σταθερότητα δεν θα εξαρτάται από την ισχύ μιας υπερδύναμης, αλλά από την ικανότητα των δημοκρατιών να μείνουν, όσο αυτό είναι εφικτό, ενωμένες.
