Ο Άγιος Ανδρέας ήταν ένας από τους 12 Αποστόλους, ο επονομαζόμενος και Πρωτόκλητος, επειδή πρώτος αυτός, μαζί με τον αδελφό του Πέτρο, κλήθηκε να ακολουθήσει τον Ιησού.
Ο Ανδρέας καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας και ήταν γιος του αλιέα Ιωνά. Ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του, όπως και ο αδελφός του Πέτρος, με επίκεντρο των δραστηριοτήτων του τη δυτική όχθη της λίμνης Τιβεριάδας.
Το όνομά του είναι Ελληνικό (Ανδρέας σημαίνει γενναίος, από τη λέξη ανδρεία), σύνηθες μεταξύ των ελληνιζόντων Εβραίων της εποχής εκείνης.
Και τα δυο αδέλφια φαίνεται να είχαν πνευματικές ανησυχίες, γι’ αυτό είχαν ενταχθεί στον κύκλο των μαθητών του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Μία ημέρα ο Ιωάννης ο Πρόδρομος βλέποντας τον Ιησού είπε στον Ανδρέα και τον Πέτρο, που βρίσκονταν κοντά του πως αυτός είναι ο Αμνός του Θεού και τα δύο αδέλφια αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον Χριστό.
Πότε γιορτάζει ο Ανδρέας
Η Εκκλησία τιμά τον Άγιο Ανδρέα κάθε χρόνο στις 30 Νοεμβρίου. Την ημέρα εκείνη γιορτάζουν όσοι φέρουν τα ονόματα Ανδρέας, Αντρέας, Ανδρίκος, Αντρίκος, Ανδριάνα, Ανδρούλα, Ανδριανή και Άντρια.
Το όνομα Ανδρέας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ανδρείος που σημαίνει “γενναίος” και έχει τις ρίζες του στη λέξη ἀνήρ που σημαίνει “άνδρας”.
Όλα τα λείψανα και ο σταυρός στον οποίο μαρτύρησε φυλάσσονται στον ναό του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα σε ειδικό χώρο και εκτίθενται σε προσκύνηση κάθε 30 Νοεμβρίου, ημέρα της γιορτής του.
Ο Άγιος Αντρέας και οι λουκουμάδες
Αντριάς, γιατί λέγεται ότι ανήμερα του Αγίου Ανδρέα μπαίνει για τα καλά ο χειμώνας και το κρύο γίνεται τσουχτερό, ονομάζεται στη λαϊκή παράδοση ο Νοέμβριος. Ο επονομαζόμενος και Πρωτόκλητος, επειδή πρώτος αυτός, μαζί με τον αδελφό του Πέτρο, κλήθηκε να ακολουθήσει τον Ιησού, γιορτάζει την τελευταία ημέρα του μήνα· λέγεται και Τρυποτηγανάς, επειδή… τρυπούσε τα τηγάνια όσων δεν ετοίμαζαν λουκουμάδες για την 30ή Νοεμβρίου.
Το έθιμο με τους λουκουμάδες υπάρχει και στη Μικρά Ασία, όπου επίσης πίστευαν ότι «Τ’ Αγι’ Αντριά, αντριεύει το κρύο». Τις τηγανίτες αυτές (γουργουλίδες) τις γλύκαιναν με πετιμέζι ή μέλι και τις προσέφεραν σε συγγενείς, γείτονες και φίλους.
Αποβραδίς έπιαναν το προζύμι και το άφηναν στο τζάκι δίπλα στα κάρβουνα. Το πρωί πρόσθεταν νερό με μαστίχα κοπανισμένη. Αφού έκαιγαν καλά το μπόλικο λάδι, με το αριστερό έπαιρναν το ζυμάρι και με το δεξί έκοβαν κουταλιές και τις πετούσαν στην κατσαρόλα. Για να μην κολλάει η ζύμη, κάθε τόσο βουτούσαν το κουτάλι σε νερό. Οι λουκουμάδες ήταν έτοιμοι όταν ρόδιζαν.
Το έθιμο με τους λουκουμάδες το βρίσκουμε επίσης σε νησιά (Κάλυμνο, Κω, Ρόδο, Κρήτη, κ.α.). Στην εκκλησιαστική παράδοση αναφέρεται ότι αυτό φίλεψαν τον Ιησού και τους μαθητές του στο σπίτι του Αγίου Ανδρέα, καθώς είχαν μόνο λάδι, αλεύρι και μέλι.
Το ταξίδι στον Πόντο και τη Μ. Ασία
Μετά την Πεντηκοστή και το σχηματισμό της πρώτης Εκκλησίας, ο Ανδρέας με τον αδερφό του Πέτρο και άλλους μαθητές βρέθηκαν στη Σινώπη του Ευξείνου Πόντου και εκεί έδρασε ανάμεσα στους Εθνικούς και Ιουδαίους, έχοντας ως ορμητήριο μια κοντινή νησίδα.
Από τη Σινώπη ο Ανδρέας μαζί με τον Ματθία και άλλους μαθητές πήγαν στην Αμισό (Σαμψούντα), όπου ίδρυσαν Εκκλησία. Αφού περιήλθε τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και την Παρθία, γύρισε στα Ιεροσόλυμα μάλλον το 34 μ.Χ. για να γιορτάσει το Πάσχα με τους λοιπούς μαθητές.
Στη δεύτερη πορεία του, μέσω της Αντιόχειας, πήγε στην Έφεσο, τη Λαοδίκεια της Φρυγίας, την Οδυσσούπολη της Μυσίας, στη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας, τη Νικομήδεια, τη Χαλκηδόνα, την Άμαστρη, για να καταλήξει και πάλι στη Σινώπη. Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα, τους Αλανούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες.
