Οταν η Γηριατρική Ψυχιατρική ήταν στα σπάργανα στην Αμερική, πέντε επιστήμονες της Ψυχιατρικής από τα Πανεπιστήμια του Πίτσμπουργκ, Σαν Ντιέγκο, Πενσυλβάνια, Ντιούκ και Κορνέλ στήσανε την Αμερικανική Γηριατρική Ψυχιατρική Εταιρεία το 1980.
Από το Κορνέλ προερχόταν ο Ελληνας ψυχίατρος Δρ Γιώργος Αλεξόπουλος, ο οποίος το 1977 έκανε μια βασική ανακοίνωση, η οποία ακολουθήθηκε από 23.000 μελέτες και κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι η κακή γήρανση του αγγειακού συστήματος, προδιαθέτει στην κατάθλιψη της μεγάλης ηλικίας και ουσιαστικά δείχνει, ότι η πρόληψη της αγγειακής γηράνσεως είναι πρόληψη και της κατάθλιψης της μεγάλης ηλικίας.
Σήμερα με την εμπειρία ζωής 72 ετών ο διεθνώς αναγνωρισμένος ερευνητής ψυχίατρος, για την τεράστια προσφορά του στην έρευνα της κατάθλιψης, συνεχίζει απρόσκοπτα την έρευνα, για τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας και διδάσκει και διευθύνει το τμήμα Γηριατρικής Ψυχιατρικής, στο μεγαλύτερο ιδιωτικό πανεπιστημιακό ψυχιατρείο της Αμερικής το Well –Cornell Institute of Geriatric Psychiatry.
Δρ Αλεξόπουλε από ποιο έτος ζωής ξεκινάει η τρίτη ηλικία;
Η τρίτη ηλικία δεν συνάδει με την χρονολογική ηλικία. Εξαρτάται πόσα προβλήματα έχεις, δηλαδή εάν δεν έχεις καθόλου ιατρικά προβλήματα και δεν έχεις κάποια μορφής αναπηρία, μπορεί να αρχίσει η τρίτη ηλικία και στα 75, αλλά αυτό είναι αρκετά σπάνιο, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάποιας μορφής πρόβλημα ή αναπηρία σε μεγαλύτερες ηλικίες. Γι’ αυτό στις περισσότερες μελέτες η ηλικία των 60 ή των 65 ετών θεωρείται η αρχή της τρίτης ηλικίας. Παρ’ όλα αυτά θέλω να πω, ότι υπάρχουν supernormal, οι οποίοι μπορεί να είναι 75 ετών και να δουλεύουν και να λειτουργούν όπως λειτουργούσαν όταν ήταν 25 και καλύτερα ακόμα.
Ποιες είναι πολύ σοβαρές ασθένειες από τις οποίες πάσχουν οι ηλικιωμένοι, ως επί το πλείστον;
Οι καρδιοαγγειακές ασθένειες και ο καρκίνος είναι οι συνήθεις. Υπάρχουν όμως αρρώστιες που δεν σκοτώνουν τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, αλλά τους δημιουργούν αναπηρία, όπως ο πόνος στη μέση που είναι πάρα πολύ κοινό πρόβλημα και επηρεάζει αρνητικά την ζωή και την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων.
Τι πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι στην τρίτη ηλικία, για να αποφύγουν ή να μειώσουν τα προβλήματα υγείας;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν είναι να ξέρουν τι ιατρικά προβλήματα έχουν και αν έχουν προδιάθεση για συγκεκριμένες παθήσεις. Αν κάποιος έχει υπέρταση και δεν την ελέγξει, με μαθηματική ακρίβεια σε κάποια στιγμή, θα έχει καρδιακή νόσο ή εγκεφαλικό. Ενα δεύτερο πολύ σοβαρό θέμα στην Αμερική, είναι η παχυσαρκία και δυστυχώς υπάρχει μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που είναι υπέρβαροι και σε μεγάλες ηλικίες. Τρίτο θέμα ο διαβήτης, τον οποίο μπορείς εύκολα να τον διαγνώσεις, αλλά χρειάζεται επίπονη θεραπεία και επιμονή. Αν είσαι εξαρτώμενος από την ινσουλίνη, πρέπει να είσαι απόλυτα ακριβής με την δόση που θα πάρεις, αν δεν είσαι πρέπει να ακολουθείς σταθερά ορισμένη δίαιτα. Ενα άλλο μείζον θέμα, που οι άνθρωποι στην τρίτη ηλικία παραβλέπουν και δεν αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα είναι η άσκηση, η οποία έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στην υγεία του ανθρώπου. Οσο μεγαλώνουν οι άνθρωποι λόγω της οστεοαρθρίτιδας και λόγω της μείωσης του μυϊκού ιστού, η άσκηση γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Είναι απαραίτητο όμως να κάνει ο καθένας ό,τι μπορεί. Αυτοί που μπορούν να ασκούνται έχουν πολύ μεγαλύτερη μακροβιότητα και πολύ λιγότερο ποσοστό αναπηρίας. Ακόμα και μια μέτρια άσκηση είναι πάρα πολύ βοηθητική για την πρόληψη της αναπηρίας και την μακροβιότητα. Η άσκηση με μέτρο έχει εξαιρετικά αποτελέσματα απευθείας στο καρδιακό σύστημα, μειώνει τις φλεγμονές που προκαλούν ασθένειες και είναι ευεργετική για όλο το σύστημα, ακόμα και αν πάσχει ή είναι ασθενικό.
Οι παλαιότερες γενιές των Ελλήνων και των Ελληνοαμερικανών δεν διανοούνται να πάνε στο γυμναστήριο ή να κάνουν απλές ασκήσεις στο σπίτι τους. Τι προτείνετε στους ανθρώπους αυτούς;
Καταρχήν οι περισσότεροι άνθρωποι μετά τα 60 δεν μπορούν να χοροπηδάνε. Αυτοί που μπορούν και αντέχουν δεν χρειάζεται να αποφύγουν την άσκηση, αλλά μιλάμε για τον γενικό πληθυσμό, όπου δεν μπορεί ο περισσότερος κόσμος να κάνει έντονη άσκηση. Θέλω να επισημάνω σε αυτό που με ρωτάτε, πως ο λόγος που ζούνε περισσότερο οι άνθρωποι είναι γιατί αλλάξανε οι συνήθειες. Δεν είναι μόνον η Ιατρική και τα φάρμακα που έχουν βελτιώσει την ζωή τους. Εχουν επίγνωση ότι πρέπει να κοιμούνται περισσότερο και να ασκούνται. Οποιαδήποτε φυσική άσκηση 2 ώρες έστω την εβδομάδα έχει θετικά αποτελέσματα στην υγεία. Αν είναι και περισσότερο ακόμα καλύτερα. Και όσοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ασκηθούν, τουλάχιστον ας περπατούν. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν άνθρωποι που ούτε αυτό δεν κάνουν.
Ποιοι είναι οι τρόπο, για να αναστρέψουμε το γήρας;
Ασφαλώς μπορούμε να το αντιστρέψουμε με τη σωστή διατροφή, με την άσκηση, με τον καλό ύπνο και την ενασχόλησή μας με κάτι που μας κρατάει το ενδιαφέρον. Σχετικά με τον ύπνο, πρέπει να τονίσουμε πόσο σημαντικός είναι, γιατί ουσιαστικά αναπαύει τον εγκέφαλο. Εδώ και τρία χρόνια διαπιστώσαμε, ότι ένα σύστημα που λέγεται γλυμφατικό (Glymphatic) και ενεργοποιείται στον ύπνο μας, μπορεί και καθαρίζει τις τοξικές ουσίες από τον εγκέφαλο και να τον κρατάει σε φόρμα. Η υγιεινή του ύπνου παίζει εξαιρετικά μεγάλο ρόλο στην διατήρηση της υγείας σε μεγάλη ηλικία πιο πολύ κι από τους νέους. Διότι στην μεγάλη ηλικία αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο είναι, ότι βρίσκεται σε ένα προφλεγμονώδες στάδιο που ενεργοποιείται όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος και αυτό είναι κακό σημάδι. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι αρχίζει να διαβρώνεται ο εγκέφαλος και μετά σαν συνέπεια η λευκή ουσία του εγκεφάλου αρχίζει να υποφέρει. Πολλοί πιστεύουν ότι καθώς μεγαλώνουμε χάνουμε νευρικά κύτταρα, η αλήθεια είναι ότι υπάρχει πολύ μικρή ελάττωση των νευρικών κυττάρων, αυτό όμως που συμβαίνει είναι ότι η λευκή ουσία, η οποία αποτελείται από τις ίνες, τους νευράξονες που ενώνουν το ένα κύτταρο με το άλλο, αυτό το μέρος του πάσχει. Σε μεγάλη ηλικία χάνουμε δηλαδή λευκή ουσία όχι κύτταρα. Η φλεγμονή και οι αγγειακές αλλαγές που γίνονται στον εγκέφαλο μειώνουν την λευκή ουσία και σαν αποτέλεσμα αρχίζεις να χάνεις την μνήμη, την ταχύτητα της σκέψης, την ικανότητα να σχεδιάζεις και να αποφασίζεις.
Οταν ένας άνθρωπος νιώθει πτώση της νοητικής του ικανότητας, τι εξετάσεις πρέπει να κάνει, για να διαπιστώσει, εάν έχει αρχή άνοιας ή φυσιολογική απώλεια μνήμης, λόγω ηλικίας;
Υπάρχουνε τα screeningtest σε πρώτη φάση, ένα ερωτηματολόγιο που μπορεί να στο δώσει και ο παθολόγος σου, όταν του πεις ότι έχεις απώλεια μνήμης και θέλεις να το ψάξεις. Αν αυτός κρίνει ότι έχεις πρόβλημα, θα σε παραπέμψει στον ειδικό ψυχίατρο, για περαιτέρω διάγνωση. Οι περισσότεροι στην τρίτη ηλικία δεν έχουν το κοφτερό μυαλό που είχαν στα 22 και αυτό «συνήθως» είναι μία φυσιολογική κατάσταση συμβατή με την ηλικία.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης στη γεροντική ηλικία;
Η θλίψη, η ανικανότητα να νοιώσει ο ηλικιωμένος την εμπειρία της χαράς, η κούραση, η έλλειψη συγκέντρωσης, η γνωστική απώλεια, ο διακεκομμένος ύπνος, η χειροτέρευση της διάθεσης το πρωί, η απώλεια όρεξης και απώλεια βάρους σαν συνακόλουθο αποτέλεσμα.
Τι μπορεί να κάνει ένας ηλικιωμένος, για να προλάβει την κατάθλιψη;
Οπως σας είπα, ήδη απαραίτητο είναι να βρίσκονται υπό απόλυτο έλεγχο η πίεση, ο διαβήτης και η χοληστερίνη πάντα σε συνδυασμό με πολύ καλή διατροφή και όχι μόνο με τη φαρμακευτική υποστήριξη. Ενα άλλο πρωτεύον επίσης θέμα είναι η κοινωνικοποίηση του ατόμου.
Οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν ελαττωμένη ενεργητικότητα. Εκ των πραγμάτων είναι δύσκολο να κινητοποιήσεις κάποιον άνθρωπο 80 ετών να πάει στις Αλπεις. Εκτός τούτου πολλοί σταματούν να εργάζονται. Η εργασία είναι σημείο αναφοράς στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Εκεί αποδεικνύει τον εαυτό του και επιβεβαιώνεται. Εκεί νοιώθει τέλειος. Οταν την χάσει απομονώνεται. Δεν μπορεί πλέον να ελέγξει το περιβάλλον του, όπως έλεγχε την δουλειά του. Αρα πρέπει να βρει ασχολίες ή χόμπι να του γεμίζουν τη ζωή και να του δίνουν σκοπό ύπαρξης.
Η ηλικιακή διάκριση πώς επηρεάζει τους ανθρώπους;
Τους επηρεάζει πολύ και αρνητικά, ιδίως στον επαγγελματικό χώρο, όταν τους αναθέτουν λιγότερη δουλειά με εύκολους στόχους και περιμένουν λιγότερα από αυτούς, γιατί θεωρούν ότι δεν είναι ικανοί να τους εκτελέσουν. Αυτή είναι η διάκριση που προέρχεται από το περιβάλλον. Η χειρότερη όμως είναι η ενδογενής, αυτή που υπάρχει μέσα στο μυαλό του ηλικιωμένου, που έχει απορροφήσει την εικόνα που έχει σχηματίσει η κοινωνία γι’ αυτόν και θεωρεί και ο ίδιος τον εαυτό του ανίκανο και ηλικιωμένο, για να ανταπεξέλθει σε αυτούς τους στόχους, πράγμα που συνεπάγεται, ότι πρέπει να ζήσει με άλλο τρόπο πια. Οπως βλέπετε δεν είναι εύκολο να ξεπεράσει ένας ηλικιωμένος τα κοινωνικά πρότυπα, και θεωρεί ότι οφείλει να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της κοινωνίας, εκτός κι αν είναι φιλόσοφος και το ξεπεράσει.
Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο σήμερα;
Οι άνθρωποι ζούνε πιο πολύ και ο πληθυσμός έχει αρχίσει και γερνάει περισσότερο σε πολλές χώρες. Στην Ιαπωνία φερ’ ειπείν το 25% των ανθρώπων είναι ηλικιωμένοι και αντιμετωπίζουν σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. Στην Αμερική είναι λιγότερο, γιατί έχουμε πάρα πολλούς μετανάστες, που έρχονται από τις ισπανόφωνες χώρες που είναι όμως νέοι. Αν δεις τον λευκό πληθυσμό της Αμερικής, που είναι η πλειοψηφία, αυτός ο πληθυσμός μεγαλώνει πάρα πολύ γρήγορα και δεν έχουμε δυνατό μεταναστευτικό ρεύμα λευκών, αλλά Ισπανόφωνων που έχουν κρατήσει το δημογραφικό κομμάτι σε κάπως σε καλύτερη κατάσταση. Το ευρωπαϊκό μεταναστευτικό ρεύμα έχει σημαντικά μειωθεί, έτσι δεν έχουμε νέους ανθρώπους που έρχονται από την Ευρώπη. Το χειρότερο όμως συμβαίνει στην Ελλάδα, που έχει πολύ μεγάλο πρόβλημα, γιατί λόγω της οικονομικής κρίσης, οι νέοι δεν θέλουν να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά. Εχοντας δε και πολλούς μετανάστες από τις ανατολικές χώρες, την Μ. Ανατολή και την Τουρκία, θα αντιμετωπίσουμε τρομακτικό πρόβλημα.
Η τρίτη ηλικία είναι η πηγή χρυσού για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Ποια είναι η γνώμη σας για την πολυφαρμακία;
Η πολυφαραμακία ένα άλλο πρόβλημα στις μεγάλες ηλικίες, κυρίως τώρα που έχουν όλοι ένα κομπιούτερ και ακολουθούν τις διαφημίσεις κατά γράμμα! Δεν είναι μόνον τα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Είναι και τα συμπληρώματα, οι βιταμίνες και όλα τα εκτός συνταγής που πίσω τους υπάρχει μία τεράστια βιομηχανία. Αυτό που δεν γνωρίζει ο κόσμος, είναι ότι και αυτά έχουν πάρα πολλές παρενέργειες. Αν δείτε αυτούς που μιλούν στα videos και πλασάρουν όλα αυτά, ένα Σάββατο πρωί θα διαπιστώσετε ότι τα πρόσωπα είναι αμόρφωτα και δίνουν συμβουλές που μπορεί να είναι καταστροφικές, εφόσον πολλά από αυτά δεν είναι καν εγκεκριμένα από το FDA και μπορεί να έχουν πολύ κακή αλληλεπίδραση και αρνητικό κιόλας αποτέλεσμα με τα φάρμακα που ήδη παίρνει ο ηλικιωμένος ασθενής.
Δρ Αλεξόπουλε από τις μελέτες που κάνατε τώρα με την πανδημία, τι πιστεύετε ότι έχει επηρεάσει περισσότερο τους ανθρώπους και κυρίως τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας;
Οι συνεργάτες μου και εγώ δημιουργήσαμε ένα application με την μορφή ερωτήσεων, το οποίο δώσαμε στο προσωπικό του νοσοκομείου. Οι ερωτήσεις αυτές απευθύνονταν σε 1858 άτομα στο νοσοκομείο Well Medical College of Cornell University και ήταν σχετικό με τις σκέψεις και τα συναισθήματα που βίωσαν με την πανδημία, με απώτερο σκοπό να καταγράψουμε τις επιπτώσεις στον ψυχισμό του προσωπικού του νοσοκομείου και αν αντιμετώπισαν πρόβλημα ή όχι. Διαπιστώσαμε ότι το προσωπικό 18 έως 25 ετών είχε 45% συμπτώματα μείζονος κατάθλιψης, δηλαδή ένα τεράστιο ποσοστό. Το πιο πεπειραμένο προσωπικό από 65 και πάνω είχε 27% συμπτώματα μείζονος κατάθλιψης. Με άλλα λόγια η κατάθλιψη χτύπησε κυρίως τους νέους, αλλά και το πεπειραμένο προσωπικό είχε επίσης πολύ αυξημένο ποσοστό. Η κατάθλιψη συνολικά είναι 7% στον γενικό πληθυσμό. Μόνο σε ορισμένες περιοχές η κατάθλιψη είναι γύρω στα 5%. Το νοσοκομειακό προσωπικό αποτελείται από ανθρώπους, οι οποίοι είναι λειτουργικοί και δεν αντιμετώπιζαν κατάθλιψη. Οι περισσότερες περιπτώσεις κατάθλιψης ήταν καινούργιες. Μία από τις ερωτήσεις αυτές ήταν «τι σου προκάλεσε την κατάθλιψη»; Οι απαντήσεις που περιμέναμε ήταν ο φόβος τους μη μολυνθούν από τον Covid-19, γιατί είναι στην πρώτη γραμμή υγείας όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ή οι οικονομικές δυσκολίες που έχουν επέλθει εξαιτίας του ιού. Η απάντησή τους όμως ήταν απρόσμενη για μας και δεν είχε σχέση, ούτε με το ένα, ούτε με το άλλο. Αυτό που ήταν έντονο στις απαντήσεις τους ήταν η έλλειψη κοινωνικοποίησής τους και η κοινωνική τους απομόνωση.
*Πηγη: Εθνικός Κήρυξ