Του Μανώλη Ζαχαριουδάκη
Πολιτικού Επιστήμονα
Την Παρασκευή που μας πέρασε ήταν μία ιστορική μέρα για την ορθοδοξία Ίσως και για τον ελληνισμό: η έγκριση μιας προσφυγής ενός ιδρύματος το οποίο κόπτεται για τα ισλαμικά μνημεία κατόρθωσε το μέχρι πριν από λίγα χρόνια ακατόρθωτο: την ακύρωση προεδρικού διατάγματος Κεμάλ Ατατούρκ βάσει του οποίου η Αγία Σοφία είχε μετατραπεί από τέμενος σε μουσείο. Όμως τι πραγματικά συνέβη;
Τον ελευταίο καιρό ο Τούρκος πρόεδρος αντιμετωπίζει πολλαπλά αδιέξοδα στο εσωτερικό της χώρας του καθώς και ευρεία αμφισβήτηση έπειτα από το περσινό εκλογικό Βατερλώ των δημοτικών εκλογών, αφού η απώλεια των τριών μεγαλύτερων πόλεων από το AKP προς το CHP, η άσκηση επί χάρτου για το εκλογικό φιάσκο της Κωνσταντινούπολης καθώς και η μη αναμενόμενη άνω τελεία του κορωνοϊού η οποία δημιούργησε συσσωρευμένα προβλήματα στην Τουρκία από τα αδιέξοδα στη Μέση Ανατολή και τη Λιβύη, δίνουν τη χαριστική βολή για την αναζήτηση επικοινωνιακών πυροτεχνημάτων προκειμένου να υπάρξει συσπείρωση της ευρείας εκλογικής βάσης του κόμματος του Ερντογάν μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2023.
Η Αγία Σοφία μάλλον μέχρι και πέρυσι αποτελούσε το κόκκινο πανί προσπαθειών για το εάν θα πρέπει να επαναλειτουργήσει ξανά ως τέμενος. Ωστόσο οι δύο προηγούμενες προσφυγές Αν και είχαν απορριφθεί έδωσαν πολιτικό χρόνο ώστε να αλλάξει η νομοθεσία και βυζαντινά μνημεία όπως η Παναγία της Χώρας (Καριγιέ Τζαμί, κοντά στο Φανάρι) έπειτα από πολλά χρόνια ξανά λειτούργησε ως τέμενος από τη μουσειακή χρήση που είχε εδώ και πολλά χρόνια. Αυτό αποτέλεσε πλοηγό όπως επίσης και οι μεταγραφές τίτλων ιδιοκτησίας οι οποίες έδωσαν στο νομοθέτη πρόσκαιρο προβάδισμα για να καλύψει την πολιτική επιλογή του Τούρκου προέδρου.
Η Αγία Σοφία είναι το δεύτερο πιο επισκέψιμο μουσείο και μνημείο της Κωνσταντινουπόλεως έχοντας ετήσια ακαθάριστα έσοδα περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ. Το γεγονός ότι αυτό το μνημείο μπαίνει στη διαδικασία επαναλειτουργίας του ως τέμενος δίνει επικοινωνιακό πυροτέχνημα ότι η είσοδος του θα είναι ελεύθερη (βασισμένη στον απαράβατο κανόνα ότι στα τεμένη εν λειτουργία ποτέ δεν ζητείται είσοδος/αντίτιμο).
Ωστόσο θέτει νέες επικοινωνιακές βάσεις για τα επόμενα βήματα ενός ανθρώπου που αυτή τη στιγμή φέρεται και φαίνεται ότι είναι απρόβλεπτος. Μεγάλο κομμάτι της τουρκικής διανόησης καθώς και αντιπολιτευόμενα πρόσωπα και θεσμοί παρακολουθούν μάλλον με αμηχανία την κεμαλική αποκαθήλωση σε κάτι τελείως το συμβολικό, την ίδια στιγμή που λίγα χρόνια πριν κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο.
Το πολιτικό μέλλον Ωστόσο προδιαγράφεται εξαιρετικά αβέβαιο γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχει μία μεγάλη προσπάθεια εν εξελίξει για να κερδηθούν εντυπώσεις Ωστόσο το μέτωπο της οικονομίας και των διεθνών συσχετισμών δείχνει να μην ευνοεί τον πρόεδρο Ερντογάν αλλά σε κάθε περίπτωση ο διεθνής ντόρος και αντίκτυπος της κίνησης για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας θέτει σε νέες βάσεις το καθεστώς μνημείων που έχουν αλλάξει χρήση.