*Του Nils Muiznieks – Αναλυτή
Μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενίσχυσε την πίεσή του προς τους αντιφρονούντες. Η χώρα κατέχει κορυφαία θέση στον κόσμο ως προς τη φυλάκιση των αντιπάλων της κυβέρνησης του. Η άγνοια της Άγκυρας για τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο, το οποίο δεν πρέπει να παραβλέπεται.
Ο συντάκτης αυτού του άρθρου, Nils Muiznieks, ρίχνει φως στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Τουρκίας σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής των νομικά δεσμευτικών αποφάσεων της ΕΔΑΔ
Ο Muiznieks είναι περιφερειακός διευθυντής για την Ευρώπη στη Διεθνή Αμνηστία και ήταν προηγουμένως επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης μεταξύ των ετών 2012 και 2018
Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία, μαζί με την Κίνα, κατέχουν κορυφαία θέση στον κόσμο ως προς τη φυλάκιση ανθρώπων. Η αδιαφορία της Τουρκίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει γίνει ιδιαιτέρως In the recent years, Turkey has become one of the top jailers in the world, along with the China Turkey’s disregard for human rights has recently become particularly αναίσχυντη. Δεν προβαίνει μονάχα σε φυλακίσεις αθώων δημοσιογράφων, υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διαμαρτυρόμενων φοιτητών και ακτιβιστών των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, αλλά εντατικοποιεί τις πολιτικές διώξεις και συνεχίζει να αγνοεί τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ για την απελευθέρωση των ανθρώπων που έχουν αδίκως φυλακιστεί. .
Είναι καιρός οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εντείνουν τις πιέσεις και να απαιτήσουν τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις υποχρεώσεις της, χωρίς να «τυφλωθούν» από τις αλαζονικές δηλώσεις του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 2 Μαρτίου σχετικά με το πολυαναμενόμενο σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η εκ βαθέων διάβρωση του συστήματος δικαιοσύνης μπορεί να ανατραπεί μονάχα μέσω μιας ριζικής μεταρρύθμισης.
Αξιωματούχοι της τουρκικής κυβέρνησης έχουν καιρό τώρα που παριστάνουν ότι εξετάζουν τις προτάσεις συνεργασίας με το ΕΔΑΔ – το δικαστήριο που εδρεύει στο Στρασβούργο και είναι προσαρτημένο στο Συμβούλιο της Ευρώπης των 47 κρατών – μελών.
Ακόμα και αν η Τουρκία δεν προέβη σε αλλαγή των νόμων ή των πρακτικών της για την αποτροπή επαναλαμβανόμενων παραβιάσεων, επέδειξε γενικώς σεβασμό ως προς τους κανόνες.
Συνεργάστηκε και επέδειξε σεβασμό προς την επιτροπή υπουργών – το όργανο που απαρτίζεται από βουλευτές των Υπουργών εξωτερικών, οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με την εκτέλεση των αποφάσεων.
Όχι πια.
Έντονο δείγμα της αποδέσμευσης από την πρακτική της αδράνειας εκ μέρους της Τουρκίας, αποτελεί η άρνηση της να απελευθερώσει δύο ηγετικές προσωπικότητες που φυλακίστηκαν αδίκως για περισσότερα από τρία και τέσσερα χρόνια αντιστοίχως – τον Osman Kavala, φιλάνθρωπο και πυλώνα της τουρκικής κοινωνίας των πολιτών και τον Selahattin Demirtaş, αρχηγό της πολιτικής αντιπολίτευσης – τους οποίους και γνωρίζω προσωπικά.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, του οποίου τους κανονισμούς αποδέχτηκε η Τουρκία ως δεσμευτικούς, εξέδωσε αποφάσεις με τις οποίες ζητείται η άμεση απελευθέρωση και των δύο αντρών.
Σε αποφάσεις βάση των οποίων διαπιστώθηκε παραβίαση του σπανίως επικαλούμενου άρθρου 18 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η κράτηση και φυλάκιση τους «επεδίωκαν έναν απώτερο σκοπό», δηλαδή να τους φιμώσουν και να καταπνίξουν τον πλουραλισμό.
Εν ολίγοις, διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για περιπτώσεις πολιτικών διώξεων.
Η επιτροπή του Υπουργών έχει ήδη αιτηθεί 3 φορές την απελευθέρωση του Kavala, ο οποίος κρατείται από τον Οκτώβριο του 2017. Θα πρέπει να κάνει το ίδιο και για τον Demirtaş στην επόμενη σύγκληση της τον Μάρτιο.
Η απάντηση της Τουρκίας ήταν να αγνοήσει ξεδιάντροπα, να «φτύσει» ουσιαστικά, την Ευρώπη, επιβάλλοντας νέες αβάσιμες κατηγορίες και στους δύο άντρες, αποδεικνύοντας τον σαφώς πολιτικό χαρακτήρα των υποθέσεων.
Αρχικά, οι αρχές κατηγόρησαν τον Kavala για τη διοργάνωση των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί – μαζικές διαδηλώσεις του 2013 κατά ενός έργου αστικής ανάπτυξης.
Όταν το δικαστήριο απάλλαξε τον Kavala από τις κατηγορίες, οι αρχές τον συνέλαβαν για δεύτερη φορά εξαιτίας της φερόμενης ανάμειξης του στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
Προκειμένου να κρατήσουν και τις ισορροπίες, τον κατηγόρησαν επίσης για «κατασκοπεία»
Όμως η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι ξεκάθαρη – δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για τις δύο πρώτες κατηγορίες, τα οποία να δικαιολογούν την κράτηση και φυλάκιση του Kavala.
Όσο για την τελευταία κατηγορία της «κατασκοπείας», δεν έχουν ακόμα παρουσιαστεί αξιόπιστα στοιχεία. Αυτές οι «κατά φαντασία» κατηγορίες εναντίον του Kavala θα θεωρούνταν γελοίες, αν δεν είχαν οδηγήσει με τόσο άδικο τρόπο στη στέρηση της ελευθερίας του.
Παρόμοια λογική ακολουθήθηκε και στην υπόθεση Demirtaş.
Ο Ηγέτης του Λαϊκού Δημοκρατικού κόμματος (HDP), του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος αντιπολίτευσης, βρίσκεται υπό προσωρινή κράτηση εξαιτίας αβάσιμων κατηγοριών «τρομοκρατικών ενεργειών».
Την ίδια στιγμή που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε το Δεκέμβρη του 2020 την οριστική του απόφαση υπέρ του Demirtaş, Τουρκικό Δικαστήριο αποδέχτηκε ένα νέο κατηγορητήριο με παραπάνω από 3000 σελίδες εναντίον του αλλά και εναντίον ακόμα 107 ανθρώπων
Καθώς η προεκλογική περίοδος πλησιάζει και ενώ το κυβερνόν κόμμα ΑΚ είναι αποφασισμένο να καταστρέψει τους ανταγωνιστές του, οι Τουρκικές αρχές φαίνεται να είναι πρόθυμες να κάνουν τα πάντα προκειμένου να αποφύγουν την απελευθέρωση του.
Άραγε τι μπορεί να κάνει το Συμβούλιο της Ευρώπης και τα κράτη – μέλη του όταν μια χώρα δείχνει αναίσχυντη αδιαφορία για τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τν Ευρωπαϊκή Σύμβαση;
Η τακτική – έναρξη των «διαδικασιών επί παραβάσει» εναντίον ενός ανυπότακτου κράτους – έχει εφαρμοστεί μονάχα μία φοράς, στην υπόθεση του Ilgar Mammadov κατά Αζερμπαϊτζάν.
Η Διεθνής Αμνηστία προτρέπει όλα τα κράτη – μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να θεσπίσουν μια τέτοιου είδους «διαδικασία επί παραβάσει» κατά της Τουρκίας, ώστε να επιδείξουν την αποφασιστικότητα τους ενάντια σε πολιτικές διώξεις.
Μια άλλη ενέργεια θα ήταν η Γενική Γραμματεία – πολιτικός επικεφαλής του Συμβουλίου της Ευρώπης – να προβεί σε έναρξη ειδικής έρευνας σχετικά με τους λόγους για τους οποίους αυτές οι αποφάσεις δεν εφαρμόζονται.
Αυτή η τακτική έχει υλοποιηθεί μόνο 4 φορές τα τελευταία 20 χρόνια, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το Αζερμπαϊτζάν, στην υπόθεση πάλι Ilgar Mammadov.
Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση καθώς και οι μηχανισμοί ελέγχου του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν στη διάθεση τους διάφορες τακτικές άσκησης πίεσης σε απείθαρχα κράτη – μέλη.
Τα κράτη – Μέλη γνωρίζουν ότι η Τουρκία αποτελεί ένα από τους μεγαλύτερους αποδέκτες των δραστηριοτήτων συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, ύψους εκατομμυρίων ευρώ ετησίως.
Ως εκ τούτου, αποτελεί καθήκον τους να διασφαλίσουν ότι οι οικονομικές συνεισφορές τους δεν θα τα καταστήσουν συνένοχους στην υποστήριξη μιας κυβέρνησης η οποία υπονομεύει ολόκληρο το σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπλέκεται σε πολιτικές διώξεις.
Γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο δύσκολο είναι να λαμβάνεις δυναμική στάση απέναντι σε ένα ισχυρό κράτος – μέλος, το οποίο εμπίπτει σε πολύ σοβαρές παραβιάσεις των υποχρεώσεών του. Υπήρξα Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα από το 2012 έως το 2018.
Ως Επίτροπος, όχι μόνο συμμετείχα σε σκληρές διαπραγματεύσεις με τις τουρκικές αρχές και έγραψα μια σειρά εξαιρετικά επικριτικών εκθέσεων, αλλά προσπάθησα να συσπειρώσω τα κράτη – μέλη για να λάβουν αυστηρότερα μέτρα και να διασφαλίσω ότι η Τουρκία και οι υπόλοιπες χώρες συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους.
Υπήρχε συχνά απροθυμία να ακολουθηθούν τακτικές που θεωρούνταν ως «τακτικές αντιπαράθεσης» .
Ωστόσο, οι τουρκικές αρχές έχουν ξεκαθαρίσει ότι κανένας διάλογος δεν θα οδηγήσει στην απελευθέρωση αυτών των ανδρών. Είναι αθώοι και πρέπει να απελευθερωθούν.
Δεν υπάρχει πλέον χρόνος για δισταγμούς και καθυστερήσεις. Είναι πλέον αδύνατο να προσποιούμαστε ότι η Τουρκία συνεργάζεται και εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της «καλή τη πίστει».
(Μετάφραση: Μεταφραστικό Τμήμα θΠΕ – Εκδοχή του παρόντος άρθρου δημοσιεύτηκε αρχικά στη διαδικτυακή εφημερίδα EU Observer.)