55
*Tου Θανάση Μουσόπουλου, Φιλολόγου – Συγγραφέα
Στο πρώτο μάθημα που πραγματοποίησα στο Λύκειο των Ελληνίδων Ξάνθης, στις 6 Οκτωβρίου 2020, λίγες μέρες μετά τον εορτασμό της 101ης επετείου απελευθέρωσης της Ξάνθης και καθώς διανύουμε τα 100 χρόνια Ελευθερίας της Θράκης, παρουσίασα κάποια στοιχεία για την περίοδο Οκτώβριος 1919 – Μάιος 1920, τη λεγόμενη Διασυμμαχική κατοχή.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως πολιτικά υπεύθυνος και ο Χαρίσιος Βαμβακάς ως διπλωμάτης κατάφεραν στο πολύμηνο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι να ανατρέψουν τις κρυφές προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων – Γάλλων, Ιταλών, Αμερικανών – ήδη είχαν γίνει γνωστά τα πετρέλαια της περιοχής, ώστε οι νικητές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου να ευδοκήσουν λύση του θρακικού ζητήματος.
Ως το Μάιο του 1920, οπότε ενσωματώθηκε όλη η νοτιοδυτική Θράκη στην Ελλάδα, ο αγώνας ο πολιτικός και ο διπλωματικός είναι δείγμα ορθοφροσύνης και ορθοπραξίας εθνικής. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και κυρίως ο Χαρίσιος Βαμβακάς έπρεπε να δώσουν- και έδωσαν- κοινωνικό περιεχόμενο στην ελευθερία.
Σε μια ερημωμένη και ερειπωμένη περιοχή έδωσαν πνοή συνολικής ανάπτυξης. Η ελευθερία – όπως και η πραγματική δημοκρατία – πρέπει να εξασφαλίζουν ένα σχετικά ικανοποιητικό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο. Η ελευθερία και η δημοκρατία είναι ευάλωτη- και στη συνείδηση των πολιτών δεν παραμένει σαν βασική προϋπόθεση για την ευτυχία τους, όταν υπάρχει οικονομικό και πνευματικό χάσμα μεταξύ των πολιτών. Στη Θράκη έγιναν με την πρόνοια του Βαμβακά ό,τι χρειαζόταν για την ανάπτυξη όλων των επιπέδων για όλους τους κατοίκους, χωρίς διακρίσεις.
Γι αυτόν ακριβώς το λόγο ο Χαρίσιος Βαμβακάς σημειώνει ότι «μία κεντρική ιδέα εστροβίλιζεν εις τον νουν μου : πώς, το συντομώτερον, θα επιτευχθή η απόδοσις της Θράκης εις την Ελλάδα και προς τούτο, πώς θα είναι δυνατόν ν’ αποφευχθώσιν λάθη, τα οποία και εις την διοίκησιν και ιδία εις την πολιτικήν καταστρέφουν και τας πατριωτικωτέρας διαθέσεις και αντιλήψεις».
Έτσι, το 1920 το Μάιο, προσφωνώντας τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο Χαρίσιος Βαμβακάς μπορούσε να πει : «Χάρις εις τα προσόντα του Θρακικού λαού επετεύχθη όπως το έργον της ελληνικής αντιπροσωπίας και διοικήσεως διευκολυνθή σημαντικώτατα και προλειανθή ο δρόμος μιας καλώς νοουμένης αποκεντρώσεως», ενώ σε άλλο κείμενό του της ίδιας εποχής συμπληρώνει : «Η Δυτική Θράκη εφεξής δεν θα έχη ουδεμίαν ανάγκην ενισχύσεως από το κέντρον, αλλά τουλάχιστον θα είναι δυνατόν να προσέλθη και αρωγός εις αυτό».
Από τον Γενάρη του 1920 η Θράκη είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του τύπου. Στις 16 Ιανουαρίου 1920 στην εφημερίδα «ΤΟ ΦΩΣ» βρίσκουμε στην πρώτη σελίδα ένα μονόστηλο με τίτλο «ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ» και αναφέρει: «Οι εγκατασταθέντες μέχρι σήμερον εις Θράκην ανέρχονται εις 40 χιλιάδας».
Το γεγονός αυτό δείχνει να αποδίδουν οι προσπάθειες της Ελληνικής Κυβέρνησης διά του εκπροσώπου μας στη Συμμαχική Διοίκηση της Θράκης Χαρίση Βαμβακά να επαναπατρισθούν οι Έλληνες που είχαν φύγει ως πρόσφυγες από το 1913 εξ αιτίας της Βουλγαρικής κατοχής.
Στις 28 Ιανουαρίου 1920 η «Μακεδονία» δημοσιεύει στη 2η σελίδα ανταπόκριση από την Ξάνθη με τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ» και υπότιτλο «Πώς γίνεται η παλιννόστηση. Το έργον της περιθάλψεως. Νοσοκομεία, ιατρεία, πρατήρια, σχολαί, ορφανοτροφεία». Στο κείμενο μεταξύ των άλλων αναφέρει: «…Ιδρύθησαν ιατρεία εις Γκιουμουλτζίναν, Δεδέαγατς, Σουφλί, Διδυμότειχον και Κάραγατς, παρεχομένων φαρμάκων και ιατρικής περιθάλψεως δωρεάν, ανεξαρτήτως φυλής εις πάντας. Ιδρύθησαν Νοσοκομεία εις Ξάνθην και Δεδέαγατς…… Ελπίζεται ταχέως να οικοδομηθούν τα κατεστραμμένα χωρία Κιρκά, Μάκρη, Μαρώνεια και Μπουλούστρα……. Ήδη ιδρύθη εις Γκιουμουλτζίναν ορφανοτροφείον, όπου διαμένουν τα ορφανά της Θράκης. Ιδρύεται οικοτροφείον αρρένων εις Ξάνθην και βιοτεχνική σχολή, οικοτροφείον θηλέων εν Δεδεαγάτς και πρακτική αγροτική σχολή εις Γκιουμουλτζίνα. Επίσης ιδρύεται διδασκαλείον νηπιαγωγών μετά οικοτροφείου εν Δεδέαγατς».
Η Ελεύθερη εκατονταετηρίδα της Θράκης εδράζεται στην κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Αγαθά απαραίτητα όχι μόνο για την απόκτηση αλλά και για τη διατήρηση και εμπέδωση της ελευθερίας.