*Του Yavuz Baydar, απο το AhvalNews
Στο πολυαναμενόμενο σχέδιο δράσης, ο Πρόεδρος Ερντογάν αποκάλυψε, με αρκετή μεγαλοπρέπεια μπορεί να πει κανείς, χτες, 2 Μαρτίου, τις προθέσεις της κυβέρνησης του ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εν συντομία, το πολυσέλιδο σχέδιο με βαρύγδουπους τίτλους όπως « 11 αρχές, 9 στόχοι, 50 σκοποί και 393 δραστηριότητες» δεν είναι τίποτα παρά μια σταλιά σε έναν ωκεανό. Όσοι επέδειξαν την υπομονή να ακούσουν και αντέξουν την πολυλογία του Ερντογάν, ο οποίος διακατεχόταν από διάθεση γεμάτη σιγουριά και αυτοπεποίθηση, στο τέλος παρέμειναν με τις ίδιες απορίες, αμφιβολίες και ανησυχίες που υπήρχαν πάντα.
Σε ορισμένους κύκλους στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό, υπήρχαν υψηλές προσδοκίες ότι το τρέχον καθεστώς είχε συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα των συστηματικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την πολύ άσχημη κατάσταση της δικαστικής εξουσίας. Ο Ερντογάν και η ομάδα του ήταν εκείνοι που για εβδομάδες είχαν θέσει ψηλά τον πήχη ότι υπήρχε σε εξέλιξη μαζική μεταρρύθμιση τόσο στο σύστημα δικαιοσύνης όσο και στην οικονομία, όμως το αποτέλεσμα όχι μόνο δεν αποτέλεσε το απόγειο αυτής της μεταρρύθμισης, αλλά δημιούργησε νέες υποψίες για σενάρια πλαισίωσης της ΕΕ και ένα νέο παιχνίδι προκειμένου να κερδίσει περισσότερο χρόνο με το Συμβούλιο της Ευρώπης, ενδεχομένως με τη συμμετοχή ορισμένων κυνικών ευρωπαίων πολιτικών παραγόντων.
Οι ειδικοί – αν βέβαια βρουν κάποιο ουσιαστικό λόγο – σίγουρα θα εξετάσουν τις λεπτομέρειες του λεγόμενου «σχεδίου», αλλά μια αρκετά προσεχτική ανάγνωση αυτής της ζούγκλας από κοινοτυπίες (όπως « κάθε άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος ..» κλπ) δείχνει απλά μερικά δειλά βήματα. Στο κείμενο, υπάρχει η δέσμευση ότι ο μέγιστος χρόνος ολοκλήρωσης ανακρίσεων δεν θα υπερβαίνει τις 24 ώρες, ότι θα διακοπούν οι συλλήψεις εν μέσω νυχτής, οι μαθητές – φοιτητές και οι δημόσιοι υπάλληλοι θα αποδεσμεύονται κατά τις θρησκευτικές τους αργίες ∙ ότι θα υπάρξουν φορολογικές μειώσεις για τους δικηγόρους υπεράσπισης και οι προδικαστικές διαδικασίες θα επισπευθούν. Στην καλύτερη περίπτωση το λεγόμενο «σχέδιο» περιέχει μερικές τυπικές αλλαγές διακοσμητικού χαρακτήρα, προκειμένου να καλυφθούν οφθαλμαπάτες και προπετάσματα καπνού.
Πέρα από τις λεπτομέρειες, η ετυμηγορία για το κείμενο του Ερντογάν είναι σαφής και απλή: το λεγόμενο «σχέδιο δράσης του για τα ανθρώπινα δικαιώματα» φαίνεται να έχει προετοιμαστεί, υπό την προϋπόθεση ότι αποφεύγει να αντιμετωπίσει τις βασικές αιτίες και λόγους της μεγάλης δικαστικής κρίσης, για την οποία υπεύθυνη είναι η κυβέρνησή του. Αντιθέτως, φαίνεται να επικεντρώνεται στην αλλοίωση και μείωση της σημασίας των σκληρών επιπτώσεων που έχουν οι καταπιεστικές πολιτικές του, ενώ το μόνο που φαίνεται να επιταχύνεται είναι οι διαδικασίες του δικαστικού συστήματος – το οποίο για μεγάλο χρονικό διάστημα υπαγόταν στο Παλάτι του, χωρίς ωστόσο να φέρει καμία ουσιώδης αλλαγή. Ο ίδιος μετέδωσε επίσης αρκετά ισχυρά μηνύματα ως προς την αποφασιστικότητα του να προχωρήσει σε διακρίσεις εναντίον όσων θεωρεί εχθρούς του, όπως τους Κούρδους και τους «Γκιουλενιστές». «Δεν θα ποτίζουμε κάθε λουλούδι που αντικρίζουμε. Ενώ το πότισμα ενός μαραμένου λουλουδιού σηματοδοτεί δικαιοσύνη, το πότισμα ενός αγκαθιού σημαίνει σκληρότητα», δήλωσε , υπονοώντας τη συνέχεια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Καθώς η ανάγνωση από τον Ερντογάν συνεχιζόταν, υπήρχαν κι άλλα γεγονότα που έδειχναν ξεκάθαρα την ειρωνεία της κατάστασης. Σχεδόν ταυτόχρονα και κατά τη διάρκεια της ίδιας ώρας, έκτακτα νέα ανακοινώθηκαν ότι η το Γραφείο Εισαγγελικής Αρχής του Ακυρωτικού Δικαστηρίου ξεκίνησε έρευνα για την πιθανή διακοπή λειτουργίας του φιλοκουρδικού κόμματος HDP. Λίγο αργότερα, ένας βουλευτής του AKP δήλωσε ότι « θα παύσουμε αυτό το διχαστικό κόμμα». Το ίδιο πρωί, υπήρξαν επίσης ανακοινώσεις της υπηρεσίας για μαζικές συλλήψεις ανθρώπων οι οποίοι φέρεται να ανήκουν στο “FETÖ”, το ακρωνύμιο για το κίνημα Γκιουλέν. Υπάρχει πολύ μεγάλη ένταση στη Βουλή. Ο Ömer Faruk Gergerlioğlu, βουλευτής του HDP και ένθερμος υποστηρικτής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρόκειται να χάσει την ασυλία του εξαιτίας αυτού που πολλοί αποκαλούν ως μια ακόμα παρωδία δικαιοσύνης και διακινδυνεύει να φυλακιστεί για δυόμισι χρόνια. Είναι επίσης αναμενόμενο ότι η Βουλή θα αντιμετωπίσει τις υποθέσεις της «άρσης ασυλίας» 33 βουλευτών, 28 εκ των οποίων ανήκουν στο HDP.
Δεν είναι λοιπόν αξιοπερίεργο γιατί το λεγόμενο «σχέδιο» δεν εντυπωσίασε κανέναν άλλον εκτός από φιλοκυβερνητικούς ειδήμονες. Η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «μη ελεύθερη» από τον δείκτη κατάταξης του οργανισμού Freedom House, και κατατάσσεται στην 154η θέση μεταξύ 180 χωρών, στο πλαίσιο της έρευνας για την ελευθερία των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα το 2020. Ακόμα πιο σημαντικό και σοβαρό το γεγονός ότι υπάρχουν τουλάχιστον 50 χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως «πολιτικοί κρατούμενοι». Η τελευταία επιστολή του Κογκρέσου των ΗΠΑ προς τον Υπουργό Εξωτερικών Anthony Blinken, αναφέρει ότι μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 υπάρχουν 80 χιλιάδες φυλακισμένοι.
«Πρόκειται για μια χώρα όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι φυλακίζονται σύμφωνα με νόμους περί τρομοκρατίας, άνθρωποι που δεν θα έπρεπε ποτέ να φυλακιστούν ή ακόμα και να εκδιωχθούν ποινικά.» δήλωσε η Emma Sinclair-Webb, διευθύντρια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας. Μέχρι την απελευθέρωση αυτών των φυλακισμένων και την απόσυρση των «ψευδών» κατηγοριών για αποκλίνουσες απόψεις «κανένα σχέδιο δράσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν πρόκειται να είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό χαρτί», δήλωσε στο Reuters. « Λέγοντας απλά ότι τα δικαστήρια θα είναι πιο ανεξάρτητα, δεν σημαίνει ότι πράγματι θα είναι».
Ο Ερντογαν υποφέρει πολύ από μια βαθιά «κρίση εμπιστοσύνης» προς όλους τους ομόλογούς του ανά τον δημοκρατικό κόσμο. Υπό αυτές τις συνθήκες, αν υπήρξε ειλικρινής και σοβαρός ως προς το «σχέδιο» του, ένα σημαντικό βήμα θα αναμενόταν να προσθέσει νόημα σε όλο αυτό. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Τουρκίας, απόλυτα ευθυγραμμισμένο με το «σχέδιο» θα μπορούσε – ή θα έπρεπε – να είχε ανακοινώσει άμεσα περίοδο αναστολής ενεργειών (μορατόριουμ) όπως οι αυθαίρετες συλλήψεις και η απελευθέρωση αντιφρονούντων από τα κέντρα προσωρινής κράτησης ενώ θα είχε ανακοινώσει ότι η Άγκυρα θα τηρήσει τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ που αφορούν την απελευθέρωση του Osman Kavala, του Selahattin Demirtaş και του 71χρονου συγγραφέα Ahmet Altan. Ωστόσο, υπολείπεται όλων αυτών, γεγονός που προκαλεί περαιτέρω δυσπιστία.
Τώρα, προφανώς πρόκειται να ακούσουμε πολλές αντιδράσεις τύπου «πράξεις και όχι λόγια» από τους ανήσυχους συμμάχους της Τουρκίας αλλά και τους κύκλους της ΕΕ. Αλλά εκεί ακριβώς κρύβεται ακόμα μια υποψία, η οποία αποσιωπείται. Άραγε αποτελεί αυτή η ξεκάθαρη δήλωση του λεγόμενου «σχεδίου» μέρος μιας πλαισίωσης της ΕΕ και των κύκλων του Συμβουλίου της Ευρώπης; Υπάρχουν αρκετές σοβαρές ενδείξεις ότι ναι είναι. Μια εβδομάδα περίπου πριν την ανακοίνωση του σχεδίου του, ο Ερντογάν συζήτησε εκτενώς με την Angela Merkel, την οποία, μετά και την αποχώρηση του καλού του φίλου Donald Trump, φαίνεται να βλέπει ως «σωτήρα» του από την επερχόμενη καταιγίδα με την κυβέρνηση Μπάιντεν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το Βερολίνο απαίτησε να γίνει κάτι «έστω στα χαρτιά». Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του, ο Ερντογάν δεν «έκρυψε» ότι έγιναν κάποιες «αλλαγές» προκειμένου να διαπραγματευτεί τα ταξίδια προς την Ευρώπη χωρίς την έκδοση βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Χτες ο Υπουργός Εξωτερικών Mevlut Çavuşoğlu, ότι το μεγάλο μέρος του «σχεδίου» καταρτίστηκε κατόπιν διαβουλεύσεων με κύκλους της ΕΕ.
Τι σημαίνουν όλα αυτά? Καταρχάς, οι συζητήσεις περί ελεύθερων ταξιδιών χωρίς βίζα δεν είναι παρά φλυαρίες και αοριστολογίες. Και οι δύο μεριές γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Σύμφωνα με την Metropoll, αξιόπιστη εταιρεία δημοσκοπήσεων στην Άγκυρα, το ποσοστό των ανθρώπων που επιθυμούν να μεταναστεύσουν από την Τουρκία έχει αυξηθεί σε 47,3% (από τον Φεβρουάριο). Το ποσοστό των νέων ηλικίας 18 – 30 οι οποίοι επιθυμούν να φύγουν από τη χώρα αποτελεί ποσοστό ρεκόρ (62,5%), σύμφωνα με τον κεντροαριστερό οργανισμό SODEV. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Yeditepe το περασμένο φθινόπωρο, αυτό το ποσοστό ανερχόταν σε 76,4%. Συνεπώς, η ΕΕ έχει πλήρη επίγνωση των συνεπειών υιοθέτησης τέτοιων ελεύθερων, χωρίς βίζα ταξιδιών, πράγμα το οποίο θα παραμείνει μόνο ως ένα είδος εργαλείου για να δελεάζει τους ψηφοφόρους δίνοντας τους φρούδες ελπίδες. .
Ωστόσο, το δεύτερο μέρος είναι εκείνο που αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία. Αν υπάρχει κάποια «παγίδα» μεταξύ του Ερντογάν και των «φίλων» του στο Βερολίνο( Στρασβούργο, αλλά και η Μαδρίτη), αυτό που ενδεχομένως να δούμε θα είναι το εξής: καθώς τα Συμβούλιο της Ευρώπης και η ΕΕ προετοιμάζονται για τις συνόδους κορυφής αυτόν το μήνα συμπεριλαμβάνοντας την Τουρκία στην ατζέντα τους, θα υπάρξει πολύς θόρυβος και δηλώσεις όπως «κοιτάξτε φίλοι, η Τουρκία έχει κάνει θετικές προόδους!».
Ήδη υπάρχουν ομάδες πίεσης (λόμπυ) για αυτήν την «θετική ατζέντα» ενεργοποιημένες στην Τουρκία ενώ η Ευρώπη (όπως ο κ. Josep Borrell, ο «Τσάρος» της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ φαίνεται απλά να αποτελεί εθελοντή της) προσποιείται ότι τα περισσότερα πράγματα στην Τουρκία είναι φυσιολογικά, με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να θεωρούνται ως ελάχιστες εξαιρέσεις. Από την άλλη, σε θεσμικό επίπεδο, στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε πράξεις, σαν να ήταν αυτό το «σχέδιο» πραγματικά σοβαρό, προκειμένου μερικοί «ειδήμονες» να κρατηθούν απασχολημένοι για μέρες και εβδομάδες μελετώντας το.
Όλα αυτά ίσως είναι αναμενόμενο να συμβούν και να μην αποτελούν έκπληξη, έχοντας ένα κυνικό «Τουρκικό παιχνίδι» επί σκηνής, καθώς θα παρακολουθούμε περαιτέρω παρενοχλήσεις του HDP, ενδεχομένως μια υπόθεση παύσης λειτουργίας και αντιφρονούντες να παραμένουν φυλακισμένοι, με συνεχείς συλλήψεις συχνά συνοδευόμενες από βασανιστήρια. Αυτή είναι η πραγματική υπόσχεση του «σχεδίου δράσης» του Ερντογάν – μια έξυπνη κίνηση να κερδίσει χρόνο και να συνεχίσει.