Την πικρία του για την αρνητική στάση της Ελληνικής Πολιτείας έναντι του Θρακικού Αρχαίου Πολιτισμού, εκφράζει μέσα απο μία συνέντευξη που παραχώρησε στο ΘΠΕ (Θρακικό Πρακτορείο Ειδήσεων), ο Θρακιώτης Πανεπιστημιακός Καθηγητής και Συγγραφέας Χ. Σπυρίδης.
Ο κ. Σπυρίδης, γέννημα Ξανθιώτης, θρέμα της Θρακικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως αυτός επέλεξε!
Αφορμή της συνέντευξης, το νέο του συγγραφικό πόνημα με τίτλο: “Ερμηνεία του Μοναδικού Αρχαιοθρακικού Επιγράμματος”.
-Είχαν οι Αρχαίοι Θράκες δική τους γλώσσα; Και αν ναι, ποια ήταν αυτή; Πως αυτή ανακαλύπτεται μέσα απο ένα δαχτυλίδι;
Ο Χαράλαμπος Σπυρίδης, αφιέρωσε σχεδόν τα 2/3 της επιστημονικής του ζωής, παράλληλα με άλλες δράσεις, στον Θρακικό Πολιτισμό και την Αρχαία Θρακική Ιστορία.
Μία Ιστορία, που ουδέποτε απασχόλησε – όπως με πικρία σχολιάζει και ο ίδιος – την επίσημη πολιτεία και φυσικά ουδέποτε χαρτογραφήθηκε και αποτυπώθηκε σε βιβλία έτσι ώστε να διδάσκετε πρωτίστως στους ίδιους τους νεοΘρακιώτες και φυσικά σε όλους τους Έλληνες αλλά και λάτρεις του Ελληνικου Πολιτισμού!
Σε αντίθεση με την γειτονική Βουλγαρία, που ζει στον… “αστερισμό” της πάλαι ποτέ Αρχαίας Θράκης και τον Πολιτισμό των Αρχαίων Θρακών, ρίχνει ιδιαίτερο βάρος σε ανασκαφές και κυρίως σε αποτυπώσεις της ιστορίας, όπως αυτή συμπληρώνεται απο τα νέα δεδομένα που προκύπτουν απο τις ανασκαφές και ανακαλύψεις.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην Ανατολική Θράκη στην Τουρκία, όπου επίσης η γειτονική χώρα στηρίζει πολλά ως πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν, απ’ όσα ανακαλύπτει και βρίσκει απο τον Αρχαίο Πολιτισμό των Θρακών!
Η γλώσσα των Θρακών
Η συζήτηση με τον κ. Σπυρίδη ενδιαφέρουσα άκρως! Πως αλλιώς θα μπορούσε να είναι, όταν ένας άνθρωπος του οποίου η προσφορά έχει αναγνωριστεί περισσότερο εκτός Θράκης, έχει να σου πει τόσα πολλά για τον τόπο σου…
–Το νέο σας συγγραφικό έργο, φέρει τον τίτλο: “Ερμηνεία του Μοναδικού Αρχαιοθρακικού Επιγράμματος”. Τι είναι το Αρχαιοθρακικό Επίγραμμα; Βοηθήστε μας να το γνωρίσουμε;
Οι Θράκες, οι παλαιότεροι του 5ου π.Χ. αιώνα, είχαν μεν γλώσσα δική τους, αλλά η γλώσσα τους δεν γράφονταν, ελλείψει αλφάβητου. Γι’αυτόν τον λόγο, άλλωστε, δεν μας άφησαν γραπτά μνημεία. Σχετικά, ο γλαφυρός Αιλιανός (Ιστορικά Διάφορα, 8, 6, 1-4) αναφέρει ότι δεν γνώριζαν γράμματα και θεωρούσαν μέγιστη ντροπή τη χρήση των γραμμάτων «Τῶν ἀρχαίων φασὶ Θρᾳκῶν μηδένα ἐπίστασθαι γράμματα· ἀλλὰ καὶ ἐνόμιζον αἴσχιστον εἶναι πάντες οἱ τὴν Εὐρώπην οἰκοῦντες βάρβαροι χρῆσθαι γράμμασιν». Οι Θράκες της Βαλκανικής πήραν από τους Έλληνες το ελληνικό αλφάβητο και, μάλιστα, την Αττικοϊωνική παραλλαγή του από τον 5ο αιώνα π.Χ.
Κατά τύχη αγαθή, το έτος 1912, στην εκσκαφή ενός γήλοφου (= τύμβου, τούμπας) σε μια τοποθεσία που λέγεται Părženaka κοντά στο χωριό Εζέροβο της περιφέρειας Βορισογράδσκο της Βουλγαρίας, που συμπίπτει με το βορειότερο τμήμα της πάλαι ποτέ μεγάλης Θρακικής Σαπαϊκής χώρας ή, ίσως, με το νοτιότερο τμήμα της τότε χώρας των Βησσών Θρακών, κάπου ανάμεσα στις πόλεις Χάσκοβο και Φιλιππούπολη, αποκαλύφθηκε μεγαλοπρεπής τάφος του 5ου αιώνα π.Χ. –για την ακρίβειαν του 403 π.Χ.-, ενός διαπρεπούς άνδρα, όπως φανερώνουν τα κτερίσματα. Ο συγκεκριμένος άνδρας πιθανότατα ήταναπό την αρχαιοθρακική φυλή των Κρηστωναίων, διότι ήταν άγαμος, αλλιώς, κατά τα ήθη των αρχαίων Θρακών, θα έπρεπε να ήταν θαμμένη δίπλα του η πιο αγαπημένη του σύζυγος ή όλες οι σύζυγοί του.
Ο νεκρός άνδρας φορούσε χρυσό δακτυλίδι με μια πλατειά ενεπίγραφη πλάκα με 61 γράμματα του μεγαλογράμματου Αττικοϊωνικού αλφάβητου. Τα 61 γράμματα αποτελούσαν κείμενο συνεχούς λόγου (ScriptioContinua), δηλαδή δεν ήσαν ομαδοποιημένα, ώστε να φανερώνουν σχηματοποιημένες λέξεις, ανερμήνευτο –κατά την επίσημη εκδοχή- έως σήμερα. Από τον τύπο των γραμμάτων της η επιγραφή παραπέμπει στην εποχή του στοιχειωτού Ευκλείδη (400 π.Χ.). Αυτό το κείμενο του χρυσού δαχτυλιδιού αποτελεί το μοναδικό εκτεταμένο γραπτό κείμενο της Αρχαιοθρακικής γλώσσας και παραμένει μέχρι σήμερα αδιάβαστο. Στο καινούργιο μου σύγγραμμα αναφέρομαι στις πολυετείς ενέργειές μου, με τις οποίες κατάφερα να το αποκωδικοποιήσω και να το μεταφράσω στη νεοελληνική γλώσσα.
–Η προσπάθεια της ερμηνείας, σαφώς και είναι μία δύσκολη συγγραφική δουλειά. Παραπέμπει περισσότερο σε μελέτη. Τι σας οδήγησε να προβείτε σε αυτή την προσπάθεια;
Ως επίκουρος καθηγητής στο γνωστικό αντικείμενο «Φυσική της Μουσικής» στο Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης αφενός, κι αφετέρου ως μέλος του Κογκρέσου της Βαλκανικής Ένωσης Φυσικών, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχα αρχίσει να ασχολούμαι με το επίγραμμα του χρυσού δαχτυλιδιού του Εζέροβο, ένα θέμα Θρακιώτικου χαρακτήρα, προκειμένου να το παρουσιάσω στο Βαλκανικό Συνέδριο Φυσικής που θα γινόταν στις 26-28 Σεπτεμβρίου του έτους 1991 στη Θεσσαλονίκη.
Έτσι, χωρίς να το καταλάβω, άρχισε για μένα μια Οδύσσεια μέσα σε έναν ωκεανό από γράμματα μιας άγνωστης θρακικής γλώσσας, τα οποία ομαδοποιούνται παντοιοτρόπως σύμφωνα με μια άγνωστη θρακική Γραμματική, ώστε να σχηματίσουν θρακικές λέξεις που τις διέπει ένα άγνωστο θρακικό Συντακτικό!
Η Οδύσσειά μου κράτησε 24 ολόκληρα έτη από το 1990 μέχρι την30ή Δεκεμβρίου του έτους 2013, ημέρα της εβδομάδας Δευτέρα –χρονικό ορόσημο αλησμόνητο-! Για την καταγραφή αυτής μου της έρευνας, η οποία, ευτυχώς, είχε αίσια κατάληξη, επικαλέσθηκα ως εξής τη βοήθεια της Μούσας: «Ἔρευνά μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ἐξ ἧς μάλα πολλὰ πλάγχθην…».
Επειδή οι αρχαιοέλληνες για την παρασήμανση των νοτών στη μουσική τους χρησιμοποιούσαν τα γράμματα του αλφαβήτου τους, για το Βαλκανικό Συνέδριο Φυσικής υπέθεσα ότι η ενεπίγραφη πλάκα του δακτυλιδιού παρουσίαζε μια μουσική καταγραφή (παρτιτούρα) κάποιου Θρακικού ύμνου προς μια θεότητα ή κάποιον ήρωα, ίσως τη «φήμη» του επίσημου προσώπου, στο οποίο ανήκε ο σκελετός στον τάφο. Την παρτιτούρα αυτήν κατέγραψα σε σύγχρονη μουσική σημειογραφία χρησιμοποιώντας τους Πίνακες του αρχαίου Έλληνα φιλόσοφου και μουσικού Αλύπιου (4ος αιώνας π.Χ.). Με αυτήν τη μουσική εκδοχή του επιγράμματος του δακτυλιδιού, εκτελεσμένη με βιολοντσέλο από τον καθηγητή του Σύγχρονου Ωδείου Θεσσαλονίκης κύριο Γεώργιο Μανώλα -σε παγκόσμια πρώτη το βράδυ του Σαββάτου, 28η Σεπτεμβρίου του έτους 1991- έκλεισε το Βαλκανικό Συνέδριο στην Αίθουσα Τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.
Μολονότι η υπόθεση, που έκανα κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οδήγησε σε μια μουσική σύνθεση μουσικά και μουσικολογικά αξιοπρεπή, καθώς επίσης και αισθητικά αποδεκτή, ωθούμενος από την περιέργειά μου και μόνο, συνέχισα να εξετάζω το επίγραμμα του δακτυλιδιού σαν κείμενο, το οποίο διηγείται κάτι. Έτσι, κατάφερα να φθάσω στην πλήρη αποκωδικοποίηση του συγκεκριμένου επιγράμματος.
Ενα δαχτυλίδι η αιτία…
-Η ανάγνωση του λόγου, μέσα απο ένα χρυσό δαχτυλίδι, το οποίο φέρει τη γραφή. Φαντάζομαι είναι μία πρώτη προσπάθεια η οποία όμοιά της δενυ πάρχει στο παρελθόν τουλάχιστον για τη θρακική ιστορία. Οπως επίσης, εικάζω, ότι μέσα απο την ερμηνεία αυτή, προκύπτουν σημαντικά στοιχεία της ιστορίας τωνΘρακών, αλλά και του φέροντος, ενδεχομένως, το δαχτυλίδι.
Πρέπει να επισημάνω ότι το επίγραμμα –και λογικό ήταν- είχε διεγείρει το ενδιαφέρον σοφών γλωσσολόγων, ιστορικών και αρχαιολόγων των διαφόρων εθνών και ο καθένας από αυτούς -κατά τις γνώσεις του και την πλούσια φαντασία του- κατακερμάτιζε την επιγραφή σε λέξεις κατά τον δικό του τρόπο και τις ερμήνευε όπως ο ίδιος έκρινε με αποτέλεσμα όλες αυτές οι ερμηνευτικές προσπάθειες να έχουν ως μόνο κοινό στοιχείο την αυθαιρεσία. Και η δική μου προσπάθεια εντάσσεται σ’ αυτές τις προσπάθειες, αλλά ξεχωρίζει σε κάτι που καμιά άλλη προσπάθεια δεν επεσήμανε. Δεν θα σας την πω· διαβάστε το βιβλίο μου.
Από την ενδελεχή έρευνα των στοιχείων θεωρώ λογικότατο να υποθέσω ότι το συζητούμενο δακτυλίδι το φορούσε ένας κληρονομικός ή μια κληρονομική Αρχιερέας των Καβειρίων μυστηρίων.
Από το εν λόγῳ επίγραμμα αντλούνται ιστορικές πληροφορίες από τον 10ο π.Χ. αιώνα που αφορούν στους Ορχομένιους Μινύες, τον βασιλιά τους Αθάμαντα, την κόρη του Αρέα, την αποικία Τέω που ίδρυσαν στην Ιωνία, το πώς και πότε μετανάστευσαν στα Άβδηρα της Θράκης, πώς έκτισαν την Νέα Τέω στο Εζέροβο, κτισμένο στην κοιλάδα των Θρακών βασιλέων δίπλα σε ιχθυοβριθή λίμνη και πώς καλλιεργούσαν την άμπελο και παρασκεύαζαν κρασί.Επίσης, αντλούμε πληροφορίες για το αλφάβητο των Θρακών, την πολλαπλή προφορά -κάτω από κάποιες συνθήκες- ορισμένων συμφώνων αυτού, το λογώδες μέλος (=επιτονισμός) της ομιλίας των αρχαίων Θρακών και τον τρόπο και τη φορά της γραφής τους.
–Αρχαιος Θρακικός Πολιτισμός. Η πάλαι ποτέ Αρχαία Θράκη. Θεωρείτεκ.Σπυρίδη, ως άνθρωπος που με τη μελέτη και το συγγραφικό σας έργο συνδράμετε στην ανάδειξή του, ότι η διδαχή του πολιτισμού αυτού μέσα απο τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της Ελληνικής Εκπαίδευσης, υπάρχει; Και αν ναι, είναι σε βαθμό ικανοποιητικό όσο και η ανάδειξη άλλων αρχαίοελληνικών πολιτισμών;
Δεν θα σας απαντήσω στο ερώτημά σας, διότι ντρέπομαι και λυπούμαι για την εν γένει αδιαφορία της πολιτείας μας, όσον αφορά στην έρευνα της ιστορίας της Θράκης σε αντίθεση με τους Βουλγάρους που και ανασκαφές κάνουν και ερευνούν την ιστορία τους και προβάλλουν σε μοντέρνα μουσεία τα ευρήματά τους, που εν πολλοίς είναι αρχαιοθρακικά.
Το βιβλίο…
–Μιλήστε μας για τη δομή αυτού του συγγραφικού – μελετητικού πονήματός σας. Τι περιέχει το βιβλίο και τι θα συναντήσει ο αναγνώστης στις σελίδες του.
Μιμούμενος τον Ηρόδοτο τον Αλικαρνασσέα (485-425 π.Χ.) συμπεριέλαβα στο βιβλίο μου εκτός από τα ιστορικά γεγονότα και παρεκβάσεις ή παρενθήκες. Αυτό σημαίνει ότι το υλικό του πονήματός μου δεν είναι μόνον ιστορικό· περιλαμβάνει γεωγραφικές, εθνολογικές, λαογραφικές, μουσικές, πολιτικές και πολιτιστικές πληροφορίες για τις ποικίλες φυλές της Αρχαίας Θράκης και τους γειτονικούς της λαούς, που εμπλέκονται στο έργο μου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το πόνημά μου εμφανίζεται και ως μια χρήσιμη και ιδιόμορφη εγκυκλοπαίδεια.
Τέλος, θεώρησα το αρχαιοθρακικό επίγραμμα της πλάκας του δακτυλιδιού του Εζέροβο ότι εκπροσωπούσε τη καταγραφή κάποιου θρακιώτικου ύμνου σε θεότητα ή ήρωα, ίσως τη «φήμη» του επίσημου προσώπου που φορούσε το δακτυλίδι. Θρησκιολογικά, με τον όρο «φήμη» ενός ιεράρχη, εννοούμε ειδική ψαλμωδία που απαγγέλλεται το όνομα και αναφέρεται ο θρησκευτικός τίτλος, η προσωπικότητα και η επαρχία του ιεράρχη, όταν αυτός προΐσταται σε αρχιερατική λειτουργία. Μελετώντας το μέτρο του κειμένου βρήκα ότι είναι ένα ιαμβογράφημα, γραμμένο από συγκεκριμένο Ίωνα ιαμβογράφο ποιητή και επιγραμματοποιό. Εν κατακλείδι, κατέγραψα με νότες στο πεντάγραμμο τον ρυθμό και το μέλος αυτής της «φήμης», την οποία έψαλλαν φοιτητές μου.
Οι Θράκες φιλαναγνώστες να το ή να τα προμηθευθούν:
ΑΜΜΩΝ ΕΚΔΟΤΙΚΗ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ –ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Διεύθυνση Βησσαρίωνος 9 & Σίνα 6, Κολωνάκι, Τ.Κ. 106 72
210 3639580, www.ammonbooks.gr, [email protected]
Η καταγωγή…
-Είστε Ξανθιώτης στην καταγωγή, με πολύ σημαντική πορεία σε συγγραφικό έργο: 59 πανεπιστημιακά συγγράμματα και πάνω απο 100 εργασίες, παρουσιάσεις και κείμενα σε επιστημονικά περιοδικά και άλλα έντυπα. Πόσο υπερισχύει των συγγραφικών σας έργων η εκ Θράκης καταγωγή σας;
Η Θρακιώτικη καταγωγή μου από Θράκα πατέρα και Θράσσα μητέρα εμπεριέχεται κατά τρόπον αδιάσπαστο στο DNA μου και καθοδηγεί την όλη δράση και πορεία μου. Δεν είναι τυχαίο που αφιέρωσα 24 χρόνια της ζωής μου στην αποκωδικοποίηση αυτού του επιγράμματος για την ορθότητα της οποίας ΔΕΝ έχω καμία μα καμία επιφύλαξη.
Θα ήθελα, κύριε Πεντζουρίδη, να πληροφορήσω τους αναγνώστες σας ότι στο link https://www.youtube.com/watch?v=BegWd1UnHe0 μπορούν να παρακολουθήσουν την παρουσίαση του βιβλίου μου αυτού που έγινε την 1η Δεκεμβρίου 2023 στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και θα ακούσουν το επίγραμμα να ψάλλεται ως ύμνος από φοιτητάς μου.
Ποιος είναι ο καθηγητής Χ. Σπυρίδης
O Καθηγητής Χαράλαμπος Χ. Σπυρίδης υπηρέτησε στο Γ΄ Εργαστήριο Φυσικής του Τμήματος Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης επί 16 και πλέον χρόνια και στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών επί 22 χρόνια.
Και στα δύο Πανεπιστήμια πρώτος δημιούργησε τη διδασκαλία της Φυσικής και των Μαθηματικών της Μουσικής, αντιμετωπίζοντάς την ως Επιστήμη και δημιούργησε την κατεύθυνση της Τεχνολογίας Ήχου.
Υπήρξε μέλος της πενταμελούς προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής (1985) που οργάνωσε, στελέχωσε, και λειτούργησε το πρώτο για την Ελλάδα Πανεπιστημιακό Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Ως μέλος και Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας ίδρυσε και λειτούργησε 45 Μουσικά Σχολεία στην Ελλάδα.
Ως καθηγητής δραστηριοποιήθηκε διδακτικά κι ερευνητικά στις επιστημονικές περιοχές: Φυσική και Μουσική Ακουστική, Μαθηματικά της Μουσικής, Θόρυβος-Ηχοπροστασία, Ακουστική Σχεδίαση Κλειστών Χώρων, Βιοακουστική, Ψυχοακουστική, Ηλεκτροακουστική, Βυζαντινό Ηρμοσμένο, Μουσική με Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, Επικοινωνία ανθρώπων με τη χρήση «Φυσικών» και «Σφυρικτών» γλωσσών, Αρχαία Ελληνική Μουσική στους αλληγορικούς φιλοσόφους Πυθαγόρα, Πλάτωνα και Ηράκλειτο.
Ως συγγραφέας συνέγραψε πενήντα εννέα επιστημονικά και διδακτικά συγγράμματα.
Συμμετείχε με πρωτότυπες ανακοινώσεις σε πλήθος Διεθνών και Τοπικών Συνεδρίων. Εργασίες του δημοσιεύθηκαν σε έγκριτα Διεθνή και Ελληνικά επιστημονικά περιοδικά.
Επέβλεψε και καθοδήγησε φοιτητές για την ολοκλήρωση προπτυχιακών Διπλωματικών εργασιών, μεταπτυχιακών Διπλωματικών διατριβών και Διδακτορικών διατριβών.
Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Φυσικών.Είναι μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ακουστικής (ΕΛ.ΙΝ.Α.), Κοσμήτορας της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας και Α΄ Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας.
—